ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΛΙΑΝΤΙΝΗ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ

Πολλοί είναι οι τρόποι να μελετήσεις Λιαντίνη. Κι ο καθένας που πραγματικά ενδιαφέρεται για το έργο του Λιαντίνη και τη φιλοσοφία του, θα βρει το δικό του καλύτερο δρόμο για να τον προσεγγίσει. Κι αν εμείς αυτά τα "χριστούγεννα" θελήσαμε να δώσουμε ένα απάνθισμα τρόπων μελέτης του Λιαντίνη, δεν είναι που κατέχουμε την απόλυτη αλήθεια ούτε κινηθήκαμε από διάθεση διδακτική. Μάλλον ως καταγραφή της προσπάθειας θα πρέπει να το δει ο αναγνώστης. Κι εκείνος ας διαλέξει το δικό του δρόμο.

Η περίπτωση που ακολουθεί είναι μια ακόμη από τις πολλές μεθόδους. Μια ιδιότυπη και κουραστική μέθοδος. Απομαγνητοφώνηση διδασκαλίας του Δασκάλου. Δια χειρός "Λουκίας Σοφού" και σε αναδημοσίευση από το φόρουμ Homa Educandus.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΙΑΝΤΙΝΗ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ

".......Παντρεύτηκε στα είκοσι χρόνια της μιά γυναίκα, μα τί γυναίκα! και ωραία που άλλο δε γίνεται, που λέει ο Ελύτης, και στα είκοσι δύο την έχασε. Του πέθανε. Ο θρήνος του ήταν τέτοιος που λέει κλείστηκε για δύο χρόνια μες το σπίτι του, τάβαψε όλα μαύρα, τα ρούχα του, τα σεντόνια του, τους τοίχους του, τα τραπέζια του, όλα μαύρα! Και θρηνούσε. Δε μπορούσε να βρει δηλαδή παρηγοριά.

Τέτοιο πένθος μας θυμίζει το Δάντη με τη Βεατρίκη του, που την έχασε δεκαεννιά χρονών, αυτός βέβαια την είχε δει μόνο τρεις φορές, δεν την είχε παντρευτεί, μας θυμίζει τον Κάλβο μας, τον ωραίο Κάλβο μας, στην τελευταία φάση της μεγάλης του μελαγχολίας, όταν πήγε πάνω εκεί στην Κεντρική Αγγλία, όπως ξέρετε, που πέθανε κι όλας, που τάβαψε όλα τα σεντόνια του μαύρα, τα ρούχα του μαύρα, τους τοίχους, τέτοιο πένθος. Λοιπόν. Για να δώσει μία ανακούφιση και μία διέξοδο σ'αυτό το ψυχικόν αμήχανον θα λέγαμε, τον μεγάλο πόνο, έφτιαξε αυτό το μνημείο, αυτό το Ωδείο, στη μνήμη της γυναίκας του της Ρηγίλλας. Εκείνη δηλαδή στάθηκε ο πυροκροτητής και της έκανε αυτό το δώρο.

Τέτοια δώρα, άμποτε που λέει να μπορούσαμε να κάνουμε στα θηλυκά, που τα αγαπάμε, την ξέρουμε άλλως μέσα και από μιά ρέουσα πολιτική, να πούμε έτσι, από την οδό Ρηγίλλης έτσι; Τη Ρηγίλλα. Εδώ είναι η δόξα της και ο θρόνος της. Σ' αυτό το μνημείο το οποίον έγινε, είπαμε.

Είπαμε ότι όλα είναι έργα της γυναίκας γιατί στη συνέχεια θα πάμε πάνω στο... που θα ανεβούμε πάνω στον ιερό βράχο, το λέμε από τώρα ο βράχος, το πνευματικό Έβερεστ του πλανήτη μας, το σύμβολο του πνεύματος και της Τέχνης, εκείνο το σημείο στον πλανήτη μας που όταν κάποτε, μετά από μερικές, να μη τον προσδιορίσουμε, μετά από μερικό χρόνο, θα εξαφανιστεί το ανθρώπινο γένος και θαρθούνε οι δεκάδες χιλιάδες τα χρόνια και θα σκεπαστεί και μετά από ογδόντα ή εκατόν πενήντα χιλιάδες χρόνια θα ξαναρθεί ο νέος άνθρωπος, όπως μας λένε οι βιογεωλόγοι, θα ανασκάψουνε εδώ και θα βρούνε τα ίχνη αυτού του homo sapiens που έζησε κάποτε, δημιούργησε τον μεγάλο τον πολιτισμό και χάθηκε. Εδώ θα είναι το δακτυλικό αποτύπωμα να πούμε, και η υπογραφή αυτού του ανθρώπου που έζησε κάποτε στην Ακρόπολη.

Η Ακρόπολη λοιπόν είναι έργο μιάς άλλης, σπουδαίας γυναίκας, της Ασπασίας.

Έτσι; Αυτή έβαλε την ιδέα στον Περικλή και στο επιτελείο του, τους μεγάλους δηλαδή φιλοσόφους, τους μεγάλους ποιητές, τους μεγάλους καλλιτέχνες, τους πλάστες, τους αρχιτέκτονες, το επιτελείο του Περικλή, αναφέρουμε μερικά ονόματα, ο προσωκρατικός φιλόσοφος Αναξαγόρας, ο Σωκράτης Σωφρονίσκου ο Αθηναίος, έτσι; ο Σοφοκλής, ο τραγικός μας ποιητής, ο Φειδίας, ο μεγάλος πλάστης, και βέβαια, οι άλλοι μεγάλοι καλλιτέχνες, οι αρχιτέκτονες δηλαδή, ο Ικτίνος, ο Καλλικράτης, ο Μνησικλής, στα Προπύλαια. Ονόματα σημαδιακά, έ;

Ικτίνος, γεράκι! Ικτίνος σημαίνει γεράκι. Λέμε αυτός είναι γεράκι.

Καλλικράτης, αυτός που κρατάει το κάλλος, την ομορφιά. Βλέπετε;

Σημαδιακές συγκυρίες. Ο Καλλικράτης έκανε το... είναι ο αρχιτέκτονας του Παρθενώνα.

Και ο Μνησικλής, στα Προπύλαια, η μνήμη της δόξας, έτσι; Μημνίσκομαι και κλέος. Ότι η δόξα του θα μείνει στη μνήμη των ανθρώπων.

Σημαδιακά ονόματα. Αυτό το επιτελείο ήτανε λοιπόν, το οποίο τους έβαλε μπροστά, βέβαια με τον Περικλή γιατί πάντοτε, δυστυχώς, τη δύναμη την έχουν οι πολιτικοί, όσο άθλιοι και νάναι, σαν τον Κούβελα που λέει τους ποιητές, όσο άθλιοι, σαν τον Κούβελα που λέει τους ποιητές λαπάδες γιατί ποιητές έχουμε πει είναι όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες, λοιπόν, η πολιτική δύναμη ήτανε στον Περικλή, ο Περικλής έπιασε τη μεγάλη Ιδέα, και λέει παρότι είναι, ήταν, υπήρξε και υπάρχει ένας μεγαλοφυής πολιτικός, ο Περικλής Ξανθίπου, είδε ότι δεν ήτανε ο πολιτικός δρόμος που θα του εξασφάλιζε την αθανασία αλλά αυτή η Ιδέα που είχε, η επίνοια, η σύλληψη να φτιάξει αυτά τα αθάνατα έργα εδώ.

Στη βάση όλων αυτών λοιπόν στέκεται πάλι μιά γυναίκα, η Ασπασία, εταίρα περιωπής, σαν τις, πέστε το, στην Ιαπωνία, πώς τις λέμε; Σαν τις γκέϊσες. Από την Ιωνία είχε έρθει, η Ασπασία, την οποία είχε συνίσακτη, όχι νόμιμη και ευλογητή, αλλά μαζί με τη γυναίκα του την είχε μαζί του ο Περικλής. Αδιαφορούσε για τα σκάνδαλα, από τότε συνεχίζεται η ιστορία που φτάνει έως τη Μιμή και τον Παπανδρέου, έτσι;

Η οποία Ασπασία ήταν μιά περίφημη σε όλα γυναίκα, εγώ μόνο μία πληροφορία θα σας δώσω, τί λέει για το θηλυκό και να το γράψουνε διαθήκη τα θηλυκά μας.

Έχω και την κόρη μου εδώ. Δεν είδατε την κόρη μου; Μου μοιάζει. Τώρα θα την ανεβάσουμε απάνω να μας δείξει, να την ρωτήσω πού είναι ο Παρθενώνας, να μας απαντήσει.

Έλεγε η Ασπασία: γυναίκα είναι εκείνη που ξέρει να κατακλίνεται κάθε βράδυ στο κρεβάτι σα νύφη και να αποσύρεται κάθε πρωί σαν κόρη. Να αφήνει δηλαδή την αίσθηση στο αρσενικό ότι δεν την άγγιξε καθόλου. Αυτή είναι γυναίκα! Τέχνη έ; Όχι τεχνική, Τέχνη!

Ξεκολλάτε τα γιατί ζαλίστηκα! (τα μικρόφωνα). Πάμε !

Όλη την εποπτεία την είχε ο Φειδίας. Φειδίας με ει από το φείδομαι που σημαίνει λυπάμαι, οικονομώ, χρόνου φείδου το γνωστό.

Ήμουνα λοιπόν μιά φορά στρατευμένος στα νιάτα μου, ότε ήμην νέος, που λέει ο άγιος Παπαδιαμάντης, στην Αλεξανδρούπολη σε μιά μονάδα, κι ήρθε ο στρατηγός να κάνει επιθεώρηση. Μπαίνει μέσα στο θάλαμο, ήταν τριάντα στρατιώτες, ήταν γραμμένη μιά επιγραφή εκεί, υπάρχουν διάφορες επιγραφές έτσι; φρονηματιστικές, εθνικής ειδικής διαπαιδαγώγησης που λένε. Χρόνου Φείδου, έγραφε. Ρωτάει λοιπόν ο στρατηγός από την 20η Τεθωρακισμένη έναν στρατιώτη, για πες μου παλληκάρι μου, τί σημαίνει η επιγραφή εκείνη; Διαβάζει ο στρατιώτης: Χρόνου Φείδου. Στρατηγέ, του λέει, εγώ γράμματα δεν ξέρω κι είμαι και από τα σκυλάδικα της... από τα λεμονάδικα της Θεσσαλονίκης, αλλά ψυχανεμίζομαι, ερμηνεύω και λέω: κάθε χρόνο βγαίνουν τα φίδια.

(ακούγονται τα γέλια των μαθητών του)

Φειδίας! Όταν θα του κάνει έναν ωραίο πίνακα ο Θεόφιλος, ο ωραίος μας Θεόφιλος, θα το γράψει το φι με γιώτα και το δι με ει και στη συνέχεια θα πει Φιδείας ο αγαλματοπειός, το πι με ει, αγαλματοπειός, ο Θεός των Ελληνών, όχι των Ελλήνων. Ο Θεός των Ελληνών. Λοιπόν.
Είμαστε μπροστά στον Ιερό Βράχο.Θα πούμε δύο τρία πράγματα εισαγωγικά, και θα ανεβούμε επάνω, θα σταθούμε σε άλλα δύο σημεία και εκεί θα ιδούμε τις λεπτομέρειες.
Για να μπούμε στο Βράχο θα περάσουμε τα Προπύλαια. Τα Προπύλαια, αυτό τον πυλώνα δηλαδή όπως βλέπετε, αλλά είναι ένα μνημείο ολόκληρο, δωρικό, καταλαβαίνει κανείς το νόημα, από την άποψη του ποια πύλη περνάει κανείς, και θυμόμαστε μέσα στην ελληνική μας ιστορία ότι έχουμε άλλη μία τέτοια πύλη.

Δύο είναι οι πύλες οι μεγάλες στην Ιστορία μας. Την πολιτική, την εθνική, την οικονομική και την πολιτιστική-καλλιτεχνική. Η μία είναι η πύλη που μας μπάζει στην Ακρόπολη, τα Προπύλαια, και η άλλη είναι η Πύλη των Μυκηνών.

Η Πύλη των Λεόντων που λέμε, στις Μυκήνες, θά 'χετε πάει και θά 'χετε περάσει μέσα, έτσι; Εκεί, επάνω στο αέτωμα, με τα δύο λιοντάρια που κρατάνε το αυτό.. Γιατί λέμε έχει τόση σημασία αυτή η Πύλη των Μυκηνών, σε άλλο επίπεδο, όπως η Πύλη της Ακρόπολης; Διότι... άχ, καημός, και πώς να τα πούμε; Η Πύλη των Μυκηνών μας μπάζει στον Μυκηναϊκό κόσμο. Έτσι; Αγαμέμνονας, Ελένη, Ομηρικά Έπη. Όμηρος.

Ο κόσμος των Μυκηνών μας φέρνει στο νού τον Τρωϊκό Πόλεμο. Ιλιάδα. Ο Τρωϊκός Πόλεμος, πίσω από την καλλιτεχνική του σάρκωση, όπως τη βλέπουμε, ένας καλλιτέχνης, ή μάλλον η δημοτική ποίηση της εποχής, πίσω από αυτή τη σάρκωση υπάρχει ένα κοίτασμα, ποιο είναι; Ο αιώνιος αγώνας του Ελληνικού στοιχείου, των Ελλήνων, της φυλής μας, με την Ασία.

Η κατάκτηση των Στενών, ο Βόσπορος επάνω, που ανοίγεται στον Εύξεινο, οι ξυλείες, τα σιτάρια, τα εμπόρια, ο πνεύμονας της Ελλάδας, η Ιωνία, με λίγα λόγια. Πίσω από όλη αυτή την ιστορία λοιπόν, της Τρωάδας και Τρωάδα ο πόλεμος, υπάρχει αυτή η αιώνια, διαλεκτική μας οδυνηρή σχέση με την αντίπερα ήπειρο, η οποία συνεχίστηκε από την εποχή του Ομήρου μέχρι σήμερα και σήμερα είναι που την πληρώνουμε παρά δε. Όταν λένε οι Τούρκοι Αιγαίο, όταν λένε οι Τούρκοι Θράκη, όταν λένε οι Τούρκοι Κύπρος, συνεχίζεται ουσιαστικά το πρόβλημα εκείνο που μπήκε μέσα από την Πύλη των Λεόντων.

Και τί σημαίνει σήμερα αυτό το πράμα; Πέρα από τον εθνικό κίνδυνο που είναι άμεσος και ορατός, σας υπενθυμίζω ότι και στην ... θυμίζω τη Μικρασιατική καταστροφή, τη μεγαλύτερη συμφορά του Έθνους, όπως έχουμε πει, που χάσαμε για πάντα την Ιωνία, τριάντα αιώνες Ελλάδα, αλλά και σήμερα το πληρώνουμε, σε εποχές ειρήνης, εντός εισαγωγικών διότι έτσι κουνάει το χεράκι του ο πρόξενος των Ηνωμένων Πολιτειών στη Σμύρνη, ταράζονται λίγο τα νερά του Αιγαίου και βγαίνει κάνα Χόρα, ή κανένα, πέστε τα, Σισμίκ, ένα αεροπλάνο F16 παραγγελία ή ένα μιράζ στη Γαλλία ή στις Ηνωμένες Πολιτείες, εφτά δισεκατομμύρια, έντεκα, εφτά δισεκατομμύρια δραχμές!

Φτιάνουμε δηλαδή ένα ολόκληρο νοσοκομείο σαν τον Ευαγγελισμό, οι τεράστιες αμυντικές δαπάνες που έχουμε εν όψει αυτής της εφιαλτικής απειλής, που είναι πραγματική, η απειλή με τους Τούρκους, κι οι Τούρκοι ξέρουνε, έχουν μιά φοβερή διπλωματία και περιμένουνε, κάθε είκοσι, τριάντα, πενήντα χρόνια, που θα μας βρούνε στην αδύνατη στιγμή, όπως έγινε με την Κύπρο.

Λοιπόν, μ' αυτή την έννοια λέω ότι το πρόβλημα είναι ορατό, το πληρώνουμε με το αίμα μας, από την εποχή της Πύλης των Λεόντων στις Μυκήνες, μέχρι σήμερα.

Μέσα εδώ, ολόκληρο το ανατολικό ζήτημα, αν έχετε ακούσει. Οι πόλεμοι, οι ιστορίες, όσα λέει ο Σολωμός μας για το '21, εδώ συγκρούστηκε η αντιδικία της Αγγλίας με τη Ρωσία, έτσι; Όλα αυτά τα πράγματα, είναι η Πύλη των Λεόντων η μία και εδώ είναι η καλλιτεχνική μας, η Πύλη στην καλλιτεχνική, στην πνευματική όψη της Ελλάδας.

Θα πούμε δύο-τρία πράγματα, έτσι, εισαγωγικά τώρα για την Ακρόπολη γιατί όταν ανεβούμε απάνω θα σπαταληθούμε σε λεπτομέρειες.

Πρώτον: η Ακρόπολη, το ευγενικώτερο προϊόν του ανθρώπινου πνεύματος επάνω στον πλανήτη, όπως είπαμε, είναι ένα έργο του διαβόλου. Όλα τα μεγάλα έργα μεσ'την Ιστορία μας, λέει ο Τόμας Μαν στον περίφημο Doctor Faustus, είναι έργα του διαβόλου. Όπου δεν έβαλε ο διάβολος το χέρι του δεν έγινε τίποτα.

Τι εννοούμε η Ακρόπολη είναι έργο του διαβόλου; Η Ακρόπολη, αξιότιμοι συνάδερφοι, όταν άρχισε να κτίζεται, χτίστηκε, γιατί χρειαστήκαν τεράστια ποσά, χιλιάδες χρυσά τάλαντα, με τα χρήματα του Συμμαχικού Ταμείου.

Ποιά ήταν τα χρήματα του Συμμαχικού Ταμείου; Αμέσως μετά τα Μηδικά και το μεγάλο θρίαμβο και την ιαχή των Ελλήνων που έφθασε στους ουρανούς, Μηδικά λέγοντας εννοούμε Περσικοί Πόλεμοι, συμφώνησαν εδώ όλες οι πόλεις, εκτός από το Δωρικό κόσμο, με κέντρο την Αθήνα, ο Ιωνικός κόσμος δηλαδή, τα νησιά του Αιγαίου, οι αποικίες απέναντι στην Ιωνία και τα λοιπά, να συνεισφέρουν κάθε χρόνο ένα oρισμένο χρηματικό ποσό, το οποίο κατατίθενταν στο ιερό της Δήλου, εκεί που ήτανε οι ναοί του Απόλλωνα και της Αρτέμιδας, τα οποία χρήματα εφυλάσσοντο ως κόρη οφθαλμού, σε μιά περίπτωση νέου κινδύνου και νέας απειλής από την Ασία, να ξαναοργανωθεί γρήγορα, να γίνουν πολεμικά πλοία, έτσι; και στρατός, για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί αυτός...

Ηρθε λοιπόν μιά στιγμή που όταν περάσαμε από τη λεγόμενη Αθηναϊκή Συμμαχία στην Αθηναϊκή Ηγεμονία, που οι Αθηναίοι δηλαδή καβάτζαραν όλους τους συμμάχους, βγήκαν στην επιφάνεια, καβάλλησαν το καλάμι, όπως λέμε, έπεσαν στην περιοχή της ύβρεως, με την έννοια της Αρχαίας Τραγωδίας, και έκαναν φόρου υποτελείς όλες αυτές τις ελληνικές πόλεις.

Βρεθήκανε δηλαδή υποταγμένες οι ελληνικές πόλεις, χωρίς να το καταλάβουν, όπως ήταν υποταγμένες οι Ιωνικές απέναντι στο μεγάλο Βασιλέα, ένα είδος κατοχής.

Και αυτό μάλιστα πού; Στην καρδιά της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τη μεγάλη εποχή του Περικλή! Στο Χρυσό Αιώνα του Περικλή. Γι'αυτό μια μέρα, που το χρωστάμε σε μιά εισήγηση που θα κάνουμε στα μαθήματα, θα πούμε ότι η εποχή του Περικλή είναι εποχή έσχατης αποσύνθεσης, από την άποψη του γνήσιου δημοκρατικού ήθους. Και να την συγκρίνουμε με τη Δημοκρατία του Σόλωνα, την Περίκλεια δημοκρατία, να δείτε τί θα γίνει!

Και αποτέλεσμα βέβαια ότι είναι τέτοια είναι το γεγονός ότι με τον Περικλή άρχισε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, ο οποίος οδήγησε την Ελλάδα στον αφανισμό, εκεί που με τη Σολώνεια δημοκρατία οδήγησε την Ελλάδα στον ουρανό, στους ουρανούς, στην αποθέωση, με τα Μηδικά, με τους Περσικούς πολέμους. Λοιπόν.

Λέμε λοιπόν ότι είναι έργο του διαβόλου, κατά την έννοια ότι αυτός ο σφετερισμός των χρημάτων άφησε μεγάλες, πέστε το, πληγές στις ελληνικές πόλεις και σε συνδυασμό με πολλά άλλα πράγματα θα γίνει η βασική αιτία που θα ξεσπάσει την επομένη της ολοκλήρωσης των έργων, το 432 τελειώσανε, το 431 π.Χ. άρχισε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος.

Αυτός ο φοβερός εμφύλιος πόλεμος που κράτησε είκοσι επτά χρόνια και όταν τελείωσε η Ελλάδα ήταν ένας απέραντος ερειπιώνας που εκάπνιζε.

Βασικά, ένας από τους βασικότερους λόγους είναι ακριβώς αυτή η πολιτική συμπεριφορά γιατί με την .. πέστε το! τη λέξη .. με τον σφετερισμό των χρημάτων των ελληνικών πόλεων, για να γίνουν τα έργα της Ακρόπολης.

Με αυτή την έννοια λέμε ότι ... ωχ! .... όλα τα ωραία και τα μεγάλα έχουν και την ανάποδη, τη σκοτεινή τους όψη. Πρώτον αυτό.

Δεύτερον: να μην ξεχνάμε, όταν κοιτάμε τα έργα της Ακρόπολης, που έρχονται από την Ιαπωνία και τη Χιλή και την Άγια Πετρούπολη και το Καζμίρ και τα βλέπει ο κόσμος, κάνοντας ένα φολκλόρ, να μην ξεχνάμε ότι αυτά τα έργα, γι' αυτά τα έργα εκείνοι που κυρίως εδούλεψαν είναι οι αγγελικές τάξεις των δούλων.

Φαντάζεστε τί μόχθος, τώρα που θα ανεβούμε απάνω και θα τα δείτε, σαν υλικές κατασκευές, προτού πάμε στην καλλιτεχνική τους όψη, σαν υλικές, ο κάθε δακτύλιος του Παρθενώνα, από τους 505 δακτυλίους που έχουνε οι 46 δωρικοί κίονες, ζυγίζει μερικούς τόνους. Κι όλα αυτά τα πράγματα κουβαληθήκανε από τους δούλους, από το Πεντελικό, που είναι 25 χιλιόμετρα απο δω, και γίνανε εκεί πάνω. Πόσος μόχθος, πόσος ιδρώτας, πόσο αίμα!

Και μας δίνει η ευκαιρία, αυτή η επισήμανση, να βρούμε με τι κόπο έχει προχωρήσει η Ιστορία, τι καταπίεση και τι αδικία έχει συντελεστεί, γι' αυτό λέω οι αγγελικές τάξεις των δούλων, να τις ξαναθυμηθούμε στην εποχή της Ρώμης, στη μεγάλη επανάσταση του Μάρκου Κράσου, το 71 π.Χ., με το Σπάρτακο, ε, το Σπάρτακο τον έχουμε ακούσει. Ο μεγάλος Σπάρτακος, Θράκας ήτανε, που έκανε αυτή την επανάσταση, που παρολίγο να ξεθεμελιώσει τη Ρώμη.

Όταν την κατάστειλε ο Κράσος, ξέρετε τι έκανε; Σε μιά απόσταση 250 χιλιόμετρα, από δω στη Λάρισα δηλαδή, από τη Νεάπολη στη Ρώμη, εκεί που είναι σήμερα αυτή η auto strada, που ήτανε η Apia οδός, High Way από την εποχή εκείνη, από το 280 π.Χ., η Apia οδός, κάθε πενήντα μέτρα έστησε ένα παλούκι και σταύρωσε και έναν δούλο. Περπατούσατε μία απόσταση από εδώ ως τη Λάρισα και κάθε πενήντα μέτρα βλέπατε σταυρωμένο ένα δούλο.

Να μην ξεχνάμε λοιπόν κι αυτές τις σκοτεινές όψεις, γιατί η Ιστορία τα σχηματοποιεί, τα απλοποιεί και βλέπει κάποια έτσι πραγματάκια στην επιφάνεια και δεν πάει στο βάθος. Οι αγγελικές τάξεις των δούλων.. Είναι βασικά που δημιούργησαν σαν υλοποίηση αυτό το έργο της Ακρόπολης.

Τώρα, τυπικά πράγματα, γιατί θα μας απορροφήσει ο Παρθενώνας όταν ανεβούμε απάνω, άρχισαν τα έργα το 447 π.Χ., και τελείωσαν το 432, δεκαπέντε χρόνια. Το 437 άρχισε η οικοδόμηση του Παρθενώνα, πάνω στον παλιό ναό που είχαν κάψει οι Πέρσες και το 438 ήταν ήδη έτοιμος.

Τα έξι επόμενα χρόνια τα χρειάστηκε ο Φειδίας, με όλα τα καλλιτεχνικά συνεργεία του, γιατί δούλεψαν δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες καλλιτέχνες, από μαστορόπουλα και καλφάδες μέχρι πρωτομάστορες και αρχιμάστορες, έτσι; και πετροκόποι, όλα αυτά τα διήυθυνε ο Φειδίας, έξι ολόκληρα χρόνια για να φτιάξει τη ζωφόρο του Παρθενώνα, επάνω στις μετόπες, αυτά τα 300 τόσα, τις 300 τόσες μορφές, τα ανάγλυφα δηλαδή, αυτά είναι στο 80% τα περίφημα Ελγίνια μάρμαρα που μας τα πήρανε στο 1808 και βρίσκονται σήμερα στο Βρεττανικό Μουσείο. Λοιπόν.

432 τελείωσαν τα έργα, 431 άρχισε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, η φοβερή σφαγή, κατά το 406 είπαμε έγιναν και τα Προπύλαια, το τελευταίο αυτό μνημείο εδώ, στην είσοδο, που το έκανε ο Μνησικλής.

Aυτά. Έτσι, σαν γενική πληροφόρηση, για να ανεβούμε απάνω να πάμε στις λεπτομέρειες. Σιγά-σιγά.

...που δεν έχει σχέση οργανική με τα έργα της Ακρόπολης, το οποίον το έφτιαξαν οι Αθηναίοι 500 χρόνια μετά τα έργα, δηλαδή περί το 10 π.Χ., στην εποχή του Οκταβιανού Αυγούστου δηλαδή, για να τιμήσουν, να κολακέψουν ή να γλείψουν, όπως λέμε, με τον πιο άθλιο και τον πιο δουλικό τρόπο, έναν περίφημο στρατηγό της Ρώμης, τον περίφημο Αγρίππα, ο οποίος ήτανε γαμπρός του Οκταβιανού Αυγούστου, είχε παντρευτεί την διαβόητη, την περίφημη στην αρχή, αλλά τη διαβόητη μετά επί πορνεία κόρη του, την Ιουλία, έτσι;

ο Οκταβιανός Αύγουστος είναι ο.. νά 'χουμε εικόνα, ε; που σώθηκε στο Μήνα. Είναι μία γιγάντεια μορφή στην παγκόσμια ιστορία. Αυτός έδωσε τις πολιτικές δομές μέχρι σήμερα. Τροποποίηση έκανε ο Βοναπάρτης και η δεύτερη τροποποίηση γίνεται τώρα, με την ΕΟΚ. Το πολιτικό πλαίσιο που πορεύτηκε ο κόσμος έρχεται από την εποχή του Οκταβιανού Αυγούστου, αυτού του ανιψιού του μεγάλου Καίσαρα από τους οποίους έχουμε τους Καίσαρες που λέμε η Ρώμη των Καισάρων, οι ηγεμόνες, και η λέξη σώθηκε σήμερα στο Κάιζερ, θυμηθείτε τους γερμανούς και στο Τσάρος, παραφθορά του Καίσαρ. Οι τσάροι της Ρωσίας.

Λοιπόν, αυτός είχε μιά σπουδαία κόρη την Ιουλία, η οποία μετά τό 'ριξε πολύ να πούμε στο αυτό.. αρχίζει ο εκφυλισμός στη Ρώμη, έβγαλε την περίφημη Iulia Lex, Ιουλία Νόμο για να αποκαταστήσει την οικογένεια, το γάμο και τα λοιπά, φανταστείτε δηλαδή κάτι σαν τον Παπαθεμελή σήμερα αλλά στην εκατοστή δύναμη γιατί όταν εψήφισε αυτό το Νόμο, ξεσηκώθηκε όλη η Ρώμη, όλη η νεολαία, μέρα-νύχτα, εκείνα ήταν συλλαλητήρια και διαμαρτυρίες, όχι το Σύνταγμα εδώ με τους δικούς μας τους μουραχασήδες, και βγήκε και τους μίλησε. Η περίφημη πρόταση που σας την έχω πει, ε;

Νέοι! (γέροντας τότε, κάπου εξήντα χρονών, ο Αύγουστος), Νέοι! Ακούετε εμού γέροντος, ου νέου γέροντες ήκουον, τό 'χουμε πει, ε; Νέοι, τους είπε, ακούτε εμένα που γέρασα, που σημαίνει ότι έχω μυαλό, που όμως όταν ήμουνα νέος με ακούγανε και οι γέροντες, ε;

Αυτός είχε λοιπόν την Ιουλία, η οποία μετά πορνευότανε στα δημόσια σανιδώματα, και εκείνη και η κόρη της, η Ιουλία η νεώτερη, πω! εκεί να δείτε μοιχείες και πορνείες ! 'τοιμάζει τις μεγάλες Μεσσαλίνες και τις μεγάλες Αγρυππίνες και λοιπά, τις εξόρισε και τις δύο, κόρη και εγγονή και πεθάνανε σε μία, στην Pantatheria, στη Γυάρο θα λέγαμε σήμερα, κλαίγανε και φωνάζανε και τις άφησε και πεθάνανε από την πείνα.

Λοιπόν, ο στρατηγός του ο Αγρίππας που είχε παντρευτεί σε ελεύθερο γάμο την Ιουλία, ένας πολύ μεγάλος στρατηγός, που τον προόριζε και για διάδοχό του, όταν ήρθε εδώ στην Αθήνα, οι Αθηναίοι τον ετίμησαν και τού 'φτιαξαν ένα άγαλμα, χάλκινο, τέθριππο, απάνω σε ένα, οδηγεί δηλαδή το άρμα με τέσσερεις ίππους, το οποίο είναι απάνω στο βάθρο που είδατε. Ένα σημάδι της κολακείας των Αθηναίων, αυτής της δουλείας, αυτού του οσφυοκαμπτικού, πώς κολακεύανε δηλαδή τους αυτούς ... που μας θυμίζει σήμερα, η Ιστορία επαναλαμβάνεται, αξιότιμοι συνάδερφοι, αρκεί να ζωντανεύουμε τις προοπτικές. Εκείνο το άγαλμα του Τρούμαν, που βλέπετε εκειπέρα στη Βασιλέως Κωνσταντίνου, πιο πάνω από το Καλλιμάρμαρο Στάδιο ανεβαίνοντας, πριν φθάσουμε στο Ωδείο Αθηνών, υπάρχει ένα άγαλμα του Τρούμαν, το τινάξανε η δεκαεφτά .. ποιοι ήτανε που το τινάξανε πριν από δέκα-δεκαπέντε χρόνια, και τώρα το ξαναφτιάξανε και έχουμε βάλει και δύο χωροφύλακες, μέρα-νύχτα τους πληρώνουμε και το φυλάνε. Η άλλη μορφή της δουλείας. Για να ζωντανεύουμε την Ιστορία και να βλέπουμε την παράλληλη κίνηση.

Ερχόμαστε λοιπόν εδώ. Ωχ.. Ρίξτε μιά ματιά στο Ναό. Παρθενώνας! Για δώστε μου, κάποιος έχει κάτι χαρτιά που έχω. Ένα φακελάκι είχα. Ποιος τό 'χει πάρει ; Το αφήσαμε; Ένα φάκελο, Χριστιανοί, είχα! .. Έμεινε; Το ακούμπησα στο βράχο κι έμεινε εκεί κάτω;....

Ο Ναός. Λέμε πολύ συνοπτικά, εδώ είναι το μνημείο ή το σύμβολο που έπηξε η μουσική. Η αρχιτεκτονική η μεγάλη είναι πεπηγία μουσική, λένε. Φανταστείτε μουσική, ας πούμε την Εroica, την Τρίτη Συμφωνία του Beethoven, να πήξει και να ιδούμε εκεί που λέμε....ποιος, .. ποιος σκηνοθέτης είναι εκείνος που ζωγράφισε τον άνεμο και μας έδωσε μία εικόνα αριστούργημα; Ζωγραφίζοντας τον άνεμο μόνο. Να φανταστούμε λοιπόν αυτούς τους ήχους, τη μουσική, νά 'χει πήξει σ' αυτό το Ναό.

Λέμε ότι εδώ έχουμε την έκφραση τη συμβολική τριών πραγμάτων που μας έδωσαν οι Έλληνες:

του πολιτικού ήθους ή του πολιτικού λόγου, αυτό που λέμε γεννήθηκε η Δημοκρατία στην Αθήνα, στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.

Της Επιστήμης, αυτό που λέμε ότι τη μέθοδο για την επιστημονική έρευνα τη βρήκανε άπαξ διαπαντός οι Έλληνες, μη λέμε Αιγύπτιους και Ασσύριους και Βαβυλώνιους και Ασδέκ και Ινδούς και τα λοιπά, η επιστημονική μέθοδος, τόχουμε δείξει αυτό γεωμετρικά στα μαθήματα, ήρθε στην Ελλάδα. Συμβολίζει αυτό,

και τρίτον συμβολίζει την ομορφιά.

Κίονες. Εγώ, αγαπητοί μου φίλοι, δε μπορώ να το φανταστώ. Θα μου φαινόταν αδιανόητο το μνημείο με Ιωνικούς Κίονες. Οι Κίονες που είναι κάτω, στο Ναό του Ολυμπίου Διός, που βλέπουμε, έτσι, ή απέναντι, βλέπετε, οι Ιωνικοί, στο Ερεχθείο. Λοιπόν.

Παρθενώνας, ο Ναός της Παρθένου Αθηνάς, της θεάς Αθηνάς Παρθένου, βλέπετε η Παρθένος έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στις θρησκείες, από την αρχαία Ελλάδα, έχουμε στον Χριστιανισμό η Παρθένος Μαρία, ε; την ακούσαμε και χθες στους Χαιρετισμούς, στον Ακάθιστο Ύμνο. Της Παρθένου Θεάς λοιπόν, γι' αυτό λέγεται Παρθενώνας.

Ήρθε κάποτε ένας Άγγλος φλεγματικός ποιητής, στον όμιλο του Γιώργου Σεφέρη, το γράφει ο Γιώργος Σεφέρης κάπου στις "Μέρες" του, και σε μιά στιγμή θέλησε να εκδηλώσει τι αισθήματα, τι ένοιωθε, όταν στάθηκε απάνω στο Βράχο και είδε τα μνημεία, είδε αυτή την ομορφιά, είδε αυτή την αρμονία, είδε αυτή τη συμπερίληψη όλης της κλασσικής Ιδέας που υπάρχει επάνω στο Ναό, και λέει, ο μόνος τρόπος που θα μπορούσα να εκφράσω τα συναισθήματά μου ήταν μία - εγώ θα την πω γερμανικά, αυτός την είπε αγγλικά - Βastubazion, bastoubation. Δηλαδή μία έξαρση που να σε φέρει σε .. σε γενετήσιο αποκεφαλισμό.

Αλλά πριν από αυτόν τον φίλο του Γιώργου Σεφέρη, ήρθε και στάθηκε εδώ ένας άλλος ωραίος, όχι πολύ σπουδαίος ή σημαντικός, αλλά πολύ αξιόλογος Ευρωπαίος, στοχαστής, ποιητής.

Ο Ρενάν, όπως ξέρετε, ήτανε ο πεθερός του Γιάννη Ψυχάρη, έτσι; Του δικού μας Ψυχάρη, του μεγάλου γλωσσολόγου, ο Ψυχαρισμός, το "Ταξίδι", ε, στα 1888 και όλα αυτά. Γάλλος, ο Ψυχάρης, ο γαμπρός του, ήταν καθηγητής των Ανατολικών Γλωσσών στη Σορβόνη, κι ο μεγάλος, έτσι, διεκδικητής του Βραβείου Νόμπελ, όταν σφαχτήκανε με τον Παλαμά στη δεκαετία του '20. Οι μεγάλοι αυτοί φίλοι, που όταν ήταν για Νόμπελ άρχισε να σκυλοβρίζει ο ένας τον άλλον με τα χειρότερα λόγια, εν κρυφώ και παραβύστω. Η προσευχή λοιπόν του Ρενάν που έκανε πάνω στην Ακρόπολη όταν "έφτασα να καταλάβω την τέλεια ομορφιά".

Ώ ευγένεια. Ώ απλή και αληθινή ομορφιά. Θεά, που η λατρεία σου σημαίνει λογική και σοφία. Εσύ που το ιερό σου είναι ένα αιώνιο μάθημα συνείδησης και ειλικρίνειας. Αργά φθάνω στο κατώφλι των μυστηρίων σου. Φέρνω στο βωμό σου πολλές τύψεις συνείδησης. Για να σε βρω μου χρειάστηκαν ατελείωτες έρευνες ....
___________________

(Παρεμβάλεται επεισόδιο με κάποιον που λέει ότι "απαγορεύεται να κλείνεται το χώρο" και ο Λιαντίνης γίνεται έξω φρενών.)

- Παρακαλώ με συγχωρείτε πάρα πολύ. Απαγορεύεται να κλείνετε το χώρο.

Λιαντίνης : - Σας παρακαλούμε κύριε, απαγορεύεται ... είναι ανοικτός ο χώρος, εσείς κάνετε υπέρβαση,θα διαμαρτυρηθώ στον Πρόεδρο του ... δεν κλείνουμε το χώρο,υπάρχει χώρος, για το Θεό δηλαδή, υπάρχει ...

- Σας παρακαλώ κύριε... εδώ έρχεται η Αρχαιολογική Σχολή και τηλεφωνήσαμε στο Υπουργείο ...

Λιαντίνης : - Αρχαιολογική Σχολή εμείς είμαστε κύριοι και εμείς είμαστε το φως της Ελλάδας, αν θέλετε. Σας παρακαλώ πολύ. Μας διακόπτετε μ' αυτό το βάρβαρο τρόπο !

Kάποιος λέει ότι αυτός που δημιούργησε το επεισόδιο είναι φωτογράφος και κάνει επίθεση τώρα.

Και ο Λιαντίνης περνάει στην αντεπίθεση :

- Ά! .... φωτογράφος είναι; Αν ήμουνα στη θέση σας θα του 'δινα χαστούκι. Δε μου το επιτρέπει η δική μου θέση.

Mετά το επεισόδιο ο Λιαντίνης συνεχίζει την ομιλία του, με την Προσευχή επάνω στην Ακρόπολη, του Ρενάν...

"Για να σε βρω μου χρειάστηκαν ατελείωτες έρευνες. Τη μύηση που πρόσφερες, μ' ένα χαμόγελό σου στον Αθηναίο σα γεννιόταν, εγώ την κατάκτησα έπειτα από πολλούς συλλογισμούς, με τον κόπο μακρών προσπαθειών. Εσύ μόνη είσαι νέα, ω κόρη, εσύ μόνη είσαι αγνή, ω παρθένα, εσύ μόνη είσαι υγιής, ω υγεία. Εσύ μόνη είσαι δυνατή, ω νίκη. Εσύ φυλάς τις πολιτείες, ω πρόμαχε. Εσύ έχεις ό,τι χρειάζεται από τον Άρη, ω Αρεία! Η ειρήνη είναι ο σκοπός σου, ω ειρηνική. Ο κόσμος δε θα σωθεί παρά γυρίζοντας σ' εσέ, περιφρονώντας τους βάρβαρους δεσμούς του. Ας τρέξουμε. Ας έλθουμε όλοι κοπάδι.

Τι ωραία ημέρα θα είναι εκείνη που όλες οι πολιτείες που πήραν συντρίμμια από το ιερό σου, Βενετία, Παρίσι, Λονδίνο, Κοπενγχάγη, θα επανορθώσουν τις κλεψιές τους, θα σχηματίσουν ιερές θεωρίες για να σου ξαναφέρουν τα ερείπια που κατέχουν, λέγοντας:

Συγχώρεσέ μας Θεά, το κάναμε για να τα σώσουμε από τα κακά πνεύματα της νύχτας

και θα ξαναχτίσουν τα τείχη σου με ήχους αυλών.

Αυτή είναι η περίφημη προσευχή του Ρενάν, που είπαμε την έκανε εδώ, μέσα σε.. Λοιπόν. Δε θα μπω σε λεπτομέρειες να σας πω τώρα για το Ναό, έτσι; Αρχαιολογικές πληροφορίες να σας ζαλίσω, την κατασκευή του και τα λοιπά, πολύ στοιχειώδη πράγματα.

Ο Ναός, όπως ξέρετε, είναι δωρικός, είναι ο μεγαλύτερος δωρικός Ναός σε όλη την αρχαία Ελλάδα καθόλου, δύο υπήρχαν μεγαλύτεροι δωρικοί ναοί, ένας στον Ακράγαντα κι ο άλλος στη Σελινούντα, στη Σικελία, αλλά αυτοί δεν τελείωσαν ποτέ. Ο Ναός του Ολυμπίου Διός από κάτω που έκτισε ο Αδριανός, στις Πύλες που λέμε, οι Στήλες, ήταν πολύ μεγαλύτερος βέβαια, αλλά δεν είναι δωρικός και είναι πολύ μεταγενέστερος, είναι 500 χρόνια μετά, 600 χρόνια μετά τον Παρθενώνα. Δε μιλάμε για κλασσική Τέχνη.

Έχει όπως βλέπετε επάνω στην κορυφή τα δύο αετώματα, που ήταν γεμάτα με αγάλματα, που εικονίζανε στη μια μεριά την αντιδικία, εδώ, στο δυτικό μέρος δηλαδή, την αντιδικία, τη μάχη του Ποσειδώνα με την Αθηνά, ποιος θα γίνει Πολιούχος της πόλης, και στην άλλη πλευρά τους δώδεκα θεούς.

Από κάτω είναι η περίφημη αυτή ζωφόρος, τις μετόπες, που βλέπουμε τα ανάγλυφα αυτά, τα αγαλματίδια εδώ στο βόρειο-δυτικό άκρο, το άλογο που βλέπετε, έτσι; Αυτή είναι η περίφημη ζωφόρος με τις μετόπες, που γύριζε γύρω-γύρω στο Ναό, στα τέσσερα μέρη και έχει αυτά τα 300 περίπου, τις 300 περίπου ανάγλυφες μορφές, και εδώ εκαινοτόμησε ο Φειδίας διότι εισήγαγε ένα στοιχείο που είναι Ιωνικό, δεν είναι Δωρικό, και εικόνιζε αυτή η ζωφόρος, όπως λέμε, την πομπή των Μεγάλων Παναθηναίων, που γινότανε μεγαλοπρεπώς κάθε τέσσερα χρόνια.

Με μία ωρισμένη κύμανση αρχίζανε τα άλογα, οι ιππείς, τα βόδια που έφερναν προς θυσία, οι κανηφόροι κόρες, ο πέπλος της Θεάς, οι Αθηναίοι αστοί, οι Αθηναίες δέσποινες, όλα αυτά σε ένα ρυθμό που είχε μία κίνηση, καθώς προχωρούσε εδώ από τη δυτική πλευρά και από τη νοτιο-δυτική πάλι συναντιότανε στο πίσω αέτωμα, είχε μία κίνηση η οποία όσο προχωρούσε μεγάλωνε, γινόταν θύελλα. Στο τέλος έβλεπες την κίνηση δηλαδή σαν τον άνεμο που μεγαλώνει, θυμηθείτε εκείνο το schturm geweitern, το τρίτο μέρος της Έκτης Συμφωνίας του Βeethoven, την ... αυτή ... αρχινούσε δηλαδή από ένα pianissimo όπως λέμε στη μουσική και έφτανε σε ένα alegro maestoso, πολύ ήρεμα και έφτανε σε μία τρικυμία κίνησης. Αυτό το πράγμα είχε σχεδιαστεί σε όλες αυτές τις 300 μορφές.

Θέλω τώρα να πω δύο λόγια για την ευθεία γραμμή που βλέπετε, ότι ο Ναός είναι ένα παραλληλεπίπεδο, έτσι; Έχει μία αναλογία μήκος προς πλάτος 4 προς 9 και προσεγγίζει το Νόμο της τελειότητας στην αρμονία, όπως στη νεώτερη εποχή τους συνέλαβε και τους περιέγραψε ένας μεγάλος αισθητικός γερμανός, ο Fechtner, 4 προς 9, μπροστά είναι 8 κίονες και, στο πλάτος δηλαδή, μπροστά και πίσω και στο μήκος είναι 15.

Εάν τους δύο ακραίους τους μετρήσουμε σε μήκος έχουμε 6 κίονες μπροστά, στο πλάτος και 6 πίσω και 17 στις δύο πλευρές του μήκους, έτσι;

Οι κίονες είναι 46 στο σύνολο, εάν τους δείτε από κοντά έχουν αυτούς τους δακτυλίους, 10, 11 δακτυλίους, που κάθε ένας ζυγίζει μερικούς τόνους, κι εδώ υπάρχει επίσης, αυτές οι λεπτές αρχιτεκτονικές πραγματώσεις που πετύχανε σε πολύ ευαίσθητα επίπεδα οι καλλιτέχνες, ότι ο Ναός δεν είναι παραλληλεπίπεδο παραλληλόγραμμο αλλά είναι πυραμιδοειδές το σχήμα, κάπου συγκλίνει δηλαδή από τις δύο πλευρές προς το κέντρο και στο ύψος, με την έννοια ότι δίνει την προοπτική του ύψους προς τον ουρανό και χάνεται ενώ διατηρούνται αυτές οι παράλληλες....

και επίσης εκείνες οι περίφημες, πέστε τες, γεωμετρικές καμπύλες του Καραθεοδωρή που γράφω στα Ελληνικά, οι γεωμετρικές καμπύλες, ότι οι κίονες δεν είναι σε ευθεία γραμμή, δε ζυγίζονται δηλαδή με το βαρίδι, κάπου στο 1/3 του ύψους από κάτω προς τα πάνω αρχίζοντας, κάνουν ένα φούσκωμα, κάνουν ένα ελαφρό φούσκωμα, το οποίον δημιουργεί την εικόνα, σαν σύνολο, αυτήν την εικόνα της πλαστικότητας, που αν δεν υπήρχε αυτό το πράγμα και ήτανε εντελώς γεωμετρικά ευθείες γραμμές, θα χανόταν κάπου αυτή η αρμονία που δεν μπορούμε να την προσδιορίσουμε καθώς τη βλέπουμε.

Θέλω να σας πω δυό λόγια τώρα για την ευθεία γραμμή.Η ευθεία γραμμή, η ευθεία γραμμή. Απλότητα. Όσο πιό απλό είναι το πράγμα τόσο πιο βαθύ και πιο σοφό, λέγαμε. Κι όσο μπορούμε πιο απλά να περιγράφουμε τα πράγματα, τόσο πιό βαθιά τους δίνουμε την εικόνα του βάθους. Γι' αυτό ακριβώς σήμερα και η σύγχρονη Φυσική τείνει όλους τους Νόμους της Φύσης να τους κλείσει σε μία εξίσωση.

Ή φέρετε στο μυαλό σας την εξίσωση την ενεργειακή του Αϊνστάιν ή του Χάιζενμπεργκ που περιγράφουν σχεδόν τα μισά φυσικά φαινόμενα. Η απλότητα. Αυτό είναι το νόημα που λέει κάπου ο Θουκυδίδης στο δεύτερο βιβλίο των Ιστοριών, διαφορετικά τον ξέρετε ο Λόγος του Περικλή, έτσι; Ο Επιτάφιος του Περικλέους: "φιλοκαλούμεν μετ' ευτελείας". Αγαπάμε την ομορφιά μέσα στην απλότητα. Όσο πιο απλά πετυχαίνουμε να πραγματώσουμε την ομορφιά, τόσο σε μεγαλύτερο βαθμό την πραγματώνουμε.

Και το άλλο; Επίσης, μέσα σ' αυτή την απλότητα υπάρχει κι ο βαρύς, ο αδρός στοχασμός. Το¨"φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας". Αυτό το δωρικό, και "φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας", χωρίς δηλαδή το περιττό στοιχείο, έτσι; Χωρίς την πολυτέλεια, χωρίς την τρυφώσαν και την φλεγμαίνουσαν πόλιν, την κρεωφαγικήν, που λέει ο Πλάτων, αλλά τη χορτοφαγική. Η απλότητα στον τρόπο του σκέπτεσθαι.

Θα πούμε ότι από την άποψη της φιλοσοφικής σήμανσης, αυτός το Ναός, ο οποίος είναι δωρικός, περιγράφει το Σπαρτιατικό ιδεώδες. Κι' όπως ξέρετε, εκείνοι που εφιλοσόφησαν γνησίως τε και ικανώς την κλασσική Ελλάδα ήταν οι Λάκωνες. Εξ' ου και η πρόταση "το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν" διότι φιλοσοφία είναι πράξη και όχι μπλα-μπλα και ουά-ουά.

Κι όπως ξέρουμε, οι Σπαρτιάτες ήτανε μόνο πράξη και όχι λόγια, έ; Θυμηθείτε δυό-τρεις προτάσεις: "μολών λαβέ", περιγράφει ολόκληρη ιστορία, "ή ταν ή επί τας", όχι λόγους, ή να τη φέρεις ή να σε φέρουν σ' αυτή.

Αυτή η απλότητα, όλο αυτό το ιδεώδες, το γνήσιο φιλοσοφικό ιδεώδες του δωρικού στοιχείου, μας τό 'χει περιγράψει ο Πλάτων στον περίφημο διάλογο "Πρωταγόρας". Εκεί θα πάτε, κάνει μία πολύ μεγάλη ανάλυση, θα δείτε ότι το γνήσιο φιλοσοφικό ήθος και ο γνήσιος φιλοσοφικός τρόπος ήταν αυτός ο δωρικός, ο οποίος εκφράζεται πάνω σ' αυτό το δωρικό Ναό.

Προτού πούμε τί σημαίνει δωρικός Ναός επάνω στην Ακρόπολη, να σας πω δυό λόγια γι'αυτή την απλότητα της ευθείας γραμμής,η οποία είναι η ελληνική γραμμή. Ευθεία γραμμή, αξιότιμοι και αγαπητοί μου φίλοι σημαίνει ισορροπία. Όλες οι δυνάμεις στην ευθεία γραμμή ισορροπούν. Ορίστε! Μένει ακίνητη! Αντιθέσεις, συγκρούσεις, η διαλεκτική, που μας έμαθε η σύγχρονη πολιτική επιστήμη, η οποία έρχεται όμως, η οντολογική διαλεκτική που λέγαμε κάποτε, από τους αρχαίους Έλληνες Προσωκρατικούς, έ; - Παλλίντροπος αρμονίη, η αρμονία των αντιθέτων και τα λοιπά, στην ευθεία γραμμή ισορροπεί. Πώς φαίνεται ότι ισορροπεί στην ευθεία γραμμή; Φαίνεται από το γεγονός ότι αν κάνουμε το σχήμα της καμπύλης, αυτή είναι καμπύλη, έ; - εδώ υπάρχουν εγκλωβισμένες δυνάμεις ανειρήνευτες, που δεν έχουνε μέσα τους γαλήνη. Έχουνε μία νευρικότητα, έχουνε κάτι ατελές, που ζητάει να ισορροπήσει. Γι'αυτό εάν αφήσω την καμπύλη, θα τιναχτεί, έτσι; - φανταστείτε να ήταν μεταλλικό έλασμα αυτό, θα τιναχτεί για να βρει την ισορροπία του, να γίνει ευθεία. Αυτό είναι το φυσικό δηλαδή σχήμα που αναζητεί. Γι'αυτό λέμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες με την ευθεία γραμμή συμβολίζουν αυτή την έννοια του μέτρου,που λέμε διαφορετικά την έννοια της ισορροπίας, την έννοια της αρμονίας, το απολλώνειο συναίσθημα, το απολλώνειο στοιχείο, το μέτρον άριστον, έ; - το γνώθι σ'αυτόν, το φυσικό μέτρο του ανθρώπου, η Δίκη, σε αντίθεση, σε ειδικά επίπεδα, σε αντίθεση με την Ύβρι, έτσι; Όλα αυτά τα πράγματα, κλείνονται μέσα στο νόημα αυτής της γεωμετρικής γραμμής που τη λέμε ευθεία γραμμή. Στο Βυζάντιο που έρχονται και διαταράσσονται, αυτή η ισορροπία, που κατάκτησαν με πόσο κόπο, είδαμε και είπαμε οι Έλληνες, να φτάσουμε σ'αυτή την ισορροπία σημαίνει ότι υπάρχουν εσωτερικές, φοβερές δυναμικές, δεν μιλήσαμε για ελληνικό πεσσιμισμό, ε; - (απάντηση από τους φοιτητές - όχι) , θα τον διαβάσετε μέσα στα Ελληνικά, θα τον βρείτε. Λοιπόν. Φοβερές, εσωτερικές δυναμικές, οι οποίες κάπου βρίσκουνε την ισορροπία τους. Αυτό λοιπόν είναι το βαθύτερο στοιχείο, το μυστικό, η πέμπτη ουσία, πέστε, του κλασσικού ελληνικού κόσμου, που αποτυπώθηκε απάνω στην ευθεία γραμμή, σε όλους τους ναούς, όπως είναι και ο ναός της Αφαίας, στην Αίγινα, όπως είναι οι κάβο-κολώνες που λέμε, κάτω ο ναός του Ποσειδώνα, στο Σούνιο, και μάλιστα υπάρχει και ένα τρίγωνο νοητό ανάμεσα σ'αυτούς. Λοιπόν, η ευθεία γραμμή είναι η ελληνική γραμμή, μέσα στα πλαίσια του μέτρου, όχι οι υπέρογκες αρχιτεκτονικές, φέρτε πυραμίδες στο μυαλό σας ή τους τεράστιους ναούς της Ανατολής Ανατολικών Πολιτισμών, μέσα σε μέτρο λοιπόν, σε τάξη και σε χάρη, κλειστήκανε όλες αυτές οι δυνάμεις, που τις περιγράφουμε κάτω από την συνοπτική, την πυκνή στέγη, η ελληνική ευθεία. Δύο λόγια να σας πω για το Δωρικό χαρακτήρα του ναού. Ο Παρθενώνας είναι δωρικός ναός. Καθώς και τα Προπύλαια. Είναι δωρικός κίονας, δωρικό στυλ, παρότι εδώ υπάρχουνε και μία εγκατάμειξη με ελαφρώς ιωνικά στοιχεία. Λέμε λοιπόν, με την ωρισμένη αγωγή και παιδεία που έχουμε πάρει ότι η Αθήνα, η Αρχαία Αθήνα, άφησε στον κόσμο και στον πολιτισμό, την Ακρόπολη. Θέλεις να μάθεις τί εστί Αθήνα; Ανέβα στην Ακρόπολη. Η Σπάρτη, ο άλλος κόσμος, το άλλο μισό, το δωρικό στοιχείο, τί άφησε; Τίποτα. Εάν πάτε στη Σπάρτη, πράγματι δε θα βρείτε τίποτα. Όχι Ακρόπολη απλώς, αλλά άν ζητήσετε την αρχαία αγορά, που ήταν οι ναοί και τα μνημεία, και οι αυτές να πούμε, η εκκλησία, η Απέλλα, η εκκλησία του.. θα βρείτε χωράφια που τα σπέρνουνε και κάποιες πέτρες, κάποια μάρμαρα τέτοια σκόρπια ένα γύρω. Έχουν δίκιο λοιπόν αυτοί που λένε ότι η Σπάρτη δεν άφησε τίποτα ενώ η αρχαία Αθήνα, ο Ιωνικός κόσμος εδώ αποθεώθηκε. Εt tamen, που είπε ο Γαλιλαίος. Και όμως, η γη κινείται. Εάν μελετήσουμε λίγο προσεκτικά, θα ιδούμε ότι σ'αυτό τον ιερό Βράχο, η έκφραση, η φυσιογνωμία, το ύφος και το ήθος το καλλιτεχνικό, είναι δωρικό. Ο ναός είναι δωρικός όχι ιωνικός. Τα Προπύλαια είναι δωρικά όχι ιωνικά. Οι Καρυάτιδες που βλέπετε απέναντι στο Ερεχθείο, που το στηρίζουν. Καρυάτιδες είναι φορεσιές, κόρες, που έχουν τη φορεσιά από τις Καρυές, μία πόλη δέκα χιλιόμετρα έξω από τη Σπάρτη. Ακόμη και η φορεσιά είναι δωρική. Που σημαίνει ότι το κυριαρχούν στοιχείο επάνω στην Ακρόπολη, είναι το δωρικό στοιχείο και το δωρικό ήθος. Σαν καλλιτεχνική έκφραση, από την πλευρά της πλαστικής, της αρχιτεκτονικής, κυρίως, και της πλαστικής. Εάν πάμε γενικώτερα και επεκτείνουμε αυτή τη σκέψη, ξέρετε πού θα καταλήξουμε; Ότι όλα τα μεγάλα ορθώματα κι όλες οι μεγάλες κατακτήσεις της κλασσικής Ελλάδας, είναι δωρικού ποιού. Προσέχετέ με! Έπος, Όμηρος, με τον οποίο αρχίζει η κλασσική Ελλάδα. Στη βάση υπάρχει η Ελένη. Η ωραία Ελένη της Σπάρτης. Η Ελένη της Σπάρτης. Από τη Σπάρτη ήταν η Ελένη. Πάμε πιό κεί. Σ'ένα ίσως από τα μεγαλύτερα κατορθώματα των αρχαίων Ελλήνων που έχει και τη μεγαλύτερη απήχηση σήμερα στον παγκόσμιο χώρο, το αθλητικό ιδεώδες. Η ιδέα του Ολυμπισμού. Οι Ολυμπιακοί αγώνες. Δημιούργημα του Σπαρτιάτη Νομοθέτη Λυκούργου, ο οποίος μαζί με τον Ηρακλή, τη μυθική αυτή μορφή,η οποία είναι πολύ πυκνή μορφή ο Ηρακλής στην Ελληνική μυθολογία, είναι ένας φιλοσοφικός μύθος, τι εκφράζει σαν πνευματικό περιεχόμενο, δε μιλήσαμε μιά μέρα για την... το σταυροδρόμι εκεί, η επιλογή, ανάμεσα στο δρόμο της αρετής και της κακίας, να ιδούμε φιλοσοφικά τι σημαίνει, που λέει ο Ηλίας. Η Ολυμπιακή ιδέα λοιπόν βασικά είναι δημιούργημα δωρικό, ο Λυκούργος, ο Ηρακλής, ο δωρικός αυτός ήρωας και ο Ίφιτος βέβαια, ο βασιλιάς της Πίσας, που φτιάξανε, ιδρύσανε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Πάμε πιό κάτω. Τραγωδία. Πόσες φορές έχουμε πει. Το ευγενικώτερο προϊόν που έσωσε να δώσει το ανθρώπινο πνεύμα, είναι η Αττική Τραγωδία, με το θέατρο του Διονύσου, που θα το δούμε ύστερα εκεί από κάτω. Η Αττική Τραγωδία στη βάση της έχει δωρικά στοιχεία, το υπόβαθρό της. Τα χορικά. Από τα οποία ξεκίνησε και ύστερα γίνανε οι στιχομυθίες και όλα αυτά. Είναι σε δωρική γλώσσα. Πάμε παρακάτω. Φιλοσοφία. Βρε τί έχει να μας πει για την Ελληνική Φιλοσοφία η ερμηνεία σήμερα! Όλοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι και βασικά ο μεγάλος, ο ρωμαλαίος φιλοσοφικός στοχασμός, έχει φιλολακωνικό και φιλοδωρικό χαρακτήρα. Γιατί δικάσανε το Σωκράτη οι Αθηναίοι; Για φιλολάκωνα και τον καταδικάσανε, μαζί με άλλα στοιχεία και με αθεϊα, να μου θυμήσετε για δίκες ασεβείας να σας πω μερικά λόγια, για δίκες ασεβείας, διότι είναι και ο... ενέχεται και ο Φειδίας εδώ και ο Περικλής. Και τα άλλα που δεν τα ξέρουμε. Αλλά βασικά τον δικάσανε για φιλολάκωνα. Ο Πλάτων. Από το Α ως το Ω, όλη του η φιλοσοφική οπτική που ο Πλάτων είναι βασικά μαθηματικός-φυσικός και πολιτικός επιστήμων και μεγάλος καλλιτέχνης βέβαια, όλη του η οπτική είναι φιλολακωνική, φιλοδωρική, το δωρικό, αυτό που λέγαμε "το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν". Γι'αυτό και το τελευταίο μεγάλο του έργο, οι Νόμοι, το έργο το γεροντικό, όπως λέμε, στα δώδεκα βιβλία που είναι γραμμένο, έχει δύο που συζητούν, ο Αθηναίος ξένος και δύο εκπρόσωποι από δωρικές πολιτείες. Ο Μέγιλος από την Κρήτη κι ο Κλεινίας από τη Σπάρτη. Και δίνουν την περιγραφή, το ιδεώδες, των Νομοθεσιών των δωρικών φύλλων.

Η φιλοσοφία λοιπόν ολόκληρη εδράζεται επάνω σε δωρικά στοιχεία. Θέλετε τώρα να πάμε και στην πολιτική πράξη; Ο Πελοποννησιακός πόλεμος τελείωσε με νίκη του δωρικού στοιχείου. Οι Δωριείς ήτανε εκείνοι που νίκησαν. Οι Δωριείς, οι Δωριείς, μ'εκείνο το ολιγαρχικό, πέστε το, το φιλοστρατοκρατικό, έτσι; - το άγρια, το βλοσυρά πειθαρχημένο, που θυμίζανε στη νεώτερη, σύγχρονη εποχή, στην εποχή του ψυχρού πολέμου δηλαδή, τη Σοβιετική Ένωση. Αυτή ήτανε στρατοκρατία σε αντίθεση με την Αθήνα που ήτανε ακριβώς το αντίκρυσμά της στη σύγχρονη εποχή οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τους στόλους της η Αθήνα που πήγε σε Σικελίες, το Αιγαίο, όλα αυτά, η Αμερικανοί με τα αεροπλανοφόρα τους, κάτω εκεί στο Βιετνάμ και στην Ασία, Ειρηνικούς και τα λοιπά, αυτή ήτανε η συστοιχία στο σύγχρονο κόσμο. Μάλιστα, στην αποκορύφωση του ψυχρού πολέμου, σας λέω και τούτο: (νομίζω δεν τόχουμε πει στα μαθήματα), σε μιά στιγμή συνειδητοποιήσανε οι Αμερικανοί αυτό το σχήμα, και είδανε ότι η σύγχρονη πολιτική κονίστρα, οι δύο μεγάλοι δηλαδή κόσμοι που συνεκρούοντο, ο Δυτικός κόσμος ή καπιταλιστικός, όπως λέγανε, και η Σοβιετική Ένωση, ο σοσιαλιστικός, και τα λοιπά, ήταν ένα φριχτής ομοιότητας αντίγραφο της Ελλάδας του 5ου αιώνα. Και είπανε κάποτε συνεκρούσθησαν αυτοί οι δύο κόσμοι. Ο Ιωνικός και ο Δωρικός. Με τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Έτσι θα συγκρουστούμε κι εμείς. Ποιό ήταν το αποτέλεσμα; Ενίκησαν οι Δωριείς. Που σημαίνει ότι η νίκη θα είναι με την πλευρά των Σοβιετικών. Έ, να δείτε τρομάρα που έπιασε τους Αμερικανούς! Κατεβάσανε όλα τα Ινστιτούτα, το Ναυτικό κυρίως των Αμερικανών, κατεβάσανε όλους τους ιστορικούς, όλα τα Επιτελεία, όλα τα ερευνητικά κέντρα, όλα τα Πανεπιστήμια. Και πιάσανε το Θουκυδίδη, που περιγράφει τον Πελοποννησιακό πόλεμο, και τον κάνανε φίλο και φτερό, οι Αμερικανοί. Πέντε χρόνια μελετούσαν. Να κατανοήσουν αυτό το παράλογο, πώς έγινε να νικήσουν οι Δωριείς, να μην πάθουν κι'αυτοί τα ίδια από τους Σοβιετικούς. Αλλά κάπου βέβαια η ιστορία επαναλαμβάνεται αλλά και αλλάζει. Μας περίμενε πιριστρόικα (перестройка). Θέλω να πω δηλαδή ότι σε μία βαθύτερη κατανόηση, το δωρικό στοιχείο είναι εκείνο που επιπολάζει, όχι επιπολάζει, που ξυγκικά, ανακινεί ολόκληρο τον κλασσικό κόσμο, και φαίνεται βέβαια στη φιλοσοφία του Πλάτωνα, γι'αυτό και στην εποχή της μεταπολίτευσης, το '74, ο Karl Popper, όπως ξέρετε, σας τόχω πεί κι άλλη φορά, ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος του αιώνα, όταν πήγαινε να κάνει διαλέξεις για τον Πλάτωνα, η μεγάλη του αντιδικία ήτανε ο Πλάτωνας, το δίτομο εκείνο έργο, Ανοιχτή Κοινωνία και τα λοιπά, στα διάφορα Πανεπιστήμια του κόσμου που πήγαινε, πάντα άρχιζε στερεότυπα με την πρόταση που σας έχω πει, ο Πλάτων είναι δύο πράγματα: πρώτον φασίστας, φιλολάκωνας δηλαδή, και δεύτερον ομοφυλόφυλος. Ακόμη και το στοιχείο αυτό, ο Πλατωνικός Έρωτας, το μεγάλο αυτό στοιχείο, από τις δωρικές πολιτείες έχει έρθει. Κάτω εκεί που ήτανε στρατοκρατούμενες πολιτείες, εξήντα, σαράντα χρόνια στους πολέμους οι άντρες, έτσι; μακριά από τη γυναίκα, στην Κρήτη δηλαδή, από την Κρήτη και τη Σπάρτη ήρθε κι αυτό το.. με τη μορφή βέβαια της διαστροφής, όχι την υπέροχη, παιδαγωγική όψη που έχει. Θα μιλήσουμε στο προσεχές μάθημα για Πλατωνικό Έρωτα, στο αυτό ... Λοιπόν. Μ'αυτή την έννοια και να ολοκληρώσουμε με μιά παιδαγωγική περιγραφή του όλου προβλήματος, -σας συνιστώ αξιότιμοι συνάδελφοι στη βιβλιογραφία, την πολύ βαρειά που έχετε να βρείτε, να ψάξετε να βρείτε στους Παράλληλους Βίους του Πλουτάρχου, τη βιογραφία του Λυκούργου. Θα διαβάσετε λοιπόν εκεί και θα δείτε ότι από το Α ως το Ω , αυτός ο μεγάλος Νομοθέτης, ο Λυκούργος, πού είναι η άλλη όψη του Σόλωνα δηλαδή, γιατί είναι πολύ αγνά και αμειγώς ακήρατα δημοκρατικό το πολίτευμα της Σπάρτης, εκεί που φαίνεται ολιγαρχικό. Πουθενά αλλού ο βασιλιάς δεν πολέμησε με το στρατιώτη, τον απλό οπλίτη, στην ίδια γραμμή, ίσος προς ίσον. Ή δε δικαζότανε, όπως δικαζότανε ο κάθε πολίτης στην αυτή... θα δείτε λοιπόν ότι από το Α ως το Ω, όλη τη Νομοθεσία του Λυκούργου, τη διέπει το παιδαγωγικό ιδεώδες, Οι Νόμοι δηλαδή, το πάν και όλον ανήκεν εις την παιδείαν, αυτή είναι η πρόταση του Πλούταρχου, για να μας πει ολόκληρη η Νομοθεσία του Λυκούργου, στηρίχτηκε απάνω στην παιδεία. Δηλαδή, όλο αυτό το ήθος, το κοινωνικό ή το πολιτικό ή το φιλοσοφικό, που επιχειρούμε να περιγράψουμε, είναι ζήτημα παιδείας, αγωγής των νέων γενεών, γι'αυτό η Σπάρτη, όπως ξέρετε, είναι και η μόνη πόλη, η οποία επί πεντέμισι αιώνες έμεινε στο ίδιο επίπεδο ακμής, από τον 8ο αιώνα έως το 222, που γίνεται η φοβερή μάχη της Σελλασίας και σκότωσε ο Αντίγονος ο Δώσων της Μακεδονίας όλο τον Αθηναϊκό στρατό, 25.000 Σπαρτιάτες, το Σπαρτιατικό στρατό, με τον Κλεομένη τον Β' και είναι και η πρώτη φορά που μπήκανε εχθροί μέσα στη Σπάρτη, έτσι; Και επίσης δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Σπάρτη ήτανε η μόνη πόλη η οποία δεν είχε τείχη, σε όλο τον αρχαίο κόσμο, όχι στην Αρχαία Ελλάδα. Σα να λέγαμε σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες που πίνουν το αίμα όλων των λαών σαν τα βαμπίρ, να μην έχουν στρατό, νάναι σαν την Ελβετία. Αυτό το παράδοξο πραγμάτωσε η Σπάρτη, με το ότι δεν είχε τείχη. Λοιπόν, όλα αυτά τα στοιχεία βγαίνουν απ'αυτό το πυκνό, το αδρό, όχι το βλοσυρό, το σοβαρό ήθος και ύφος που τινάζεται από το Ναό, που όταν ερχόταν ο Βουλγαροκτόνος στα 1014 μ.Χ., που τελείωσε με τους Βουλγάρους, να προσκυνήσει την Παναγιά την Αθηνιώτισα, γιατί στο Βυζάντιο είχε γίνει ναός της Παναγίας ο Παρθενώνας, της άλλης Παρθένου να πούμε έτσι, μας λέει ο Παλαμάς στο Δωδεκάλογο του Γύφτου, και μακριά εκεί από τη Δεκέλεια αντίκρυσε την Ακρόπολη, βάζει εκείνους τους δύο ωραίους στίχους ο Παλαμάς στη "Φλογέρα του Βασιλιά" : "Εσύ'σαι που κορώνα σου φορείς το Βράχο;" - για την Αθήνα, "Βράχε, εσύ'σαι που το ναό φορείς κορώνα της κορώνας;" - για τον Παρθενώνα. Αυτό τον Παρθενώνα, ένα στοιχείο θα σας δώσω ακόμη, που έμεινε για δεκαπέντε αιώνες ατόφιος, κι έτσι που είναι δε χάνει, καλύτερα που είναι έτσι. Αφήνει τη φαντασία μας δημιουργικά να τον φανταστεί και να τον αναπλάσει. Αυτόν τον Παρθενώνα τον κατέστρεψε στα 1687, μία βόμβα που έπεσε από το Μοροζίνη, που ξέρετε, από κάτω εκεί ή από απέναντι, όταν πολιορκούσαν οι Βενετοί, οι Φράγκοι να λέμε ευρύτερα, έτσι; οι Φράγκοι, Καθολικοί, Ρωμαιοκαθολικοί, όταν πολιορκούσαν τους Τούρκους. Οι Τούρκοι ήτανε μέσα εδώ, τους πολιορκούσανε οι Βενετοί, έπεσε μία βόμβα του Μοροζίνη από κάτω, έπεσε μεσ' τη μέση το ναό, υπήρχε πυριτιδαποθήκη, τινάχτηκε και βέβαια καταστράφηκε, το νότιο μέρος είναι κατεστραμμένο κυρίως, γιατί αυτό το έργο είναι αθάνατο, monumentum aere perennius που λέει ο Οράτιος. Δε χαλάει μεσ'τον καιρό, αν το κοιτάξει κανείς αυτό το μάρμαρο. Το κατάστρεψε. Στέλνει λοιπόν ένα τηλεγράφημα, θα θέλαμε, την άλλη μέρα, στο Δόγη της Βενετίας και του λέει: "Γαληνότατε, σήμερα έπεσε η πιό σπουδαία βόμβα στην ιστορία της Ευρώπης". Εννοούσε μ'αυτό, ότι παραδοθήκανε οι Τούρκοι, και έπεσε το κάστρο και κυρίεψε την Αθήνα. Το γεγονός ότι κατάστρεψε τον Παρθενώνα, του βρωμοφράγκου δεν του πέρασε από το μυαλό! Αλλά είναι για κάτι άλλο σημαντικό, υπάρχουν και οι διαβολικές συγκυρίες, που λένε. Συνεργάστηκε ο φράγκος με τον τούρκο για να καταστραφεί ο Ναός. Αυτή η συνεργασία του φράγκου με τον τούρκο, του Ευρωπαίου δηλαδή, του μισέλληνα Ευρωπαίου, όπως τον ξέρουμε σε όλη του την έκταση σήμερα, είναι δεδομένη από την εποχή της.. πέστε το.. στη Φερράρα, πώς τη λένε εκείνη; (οι φοιτητές: Σύνοδος) στη Σύνοδο της Φερράρας, το 1439. Το 1922, η μεγαλύτερη αυτή εθνική μας καταστροφή, συνεργάστηκε ο φράγκος με τον τούρκο. Οι Γάλλοι βασικά και οι Ιταλοί και οι Άγγλοι από κοντά, οι Γερμανοί πάντοτε, ούτως ή άλλως, ανθέλληνες και μισέλληνες.

Αυτό λοιπόν το μνημείο, κλείνοντας όλη αυτή την πυκνότητα που λέμε, εκφράζει ακριβώς κι αυτή τη φοβερή στιγμή που θα συνεργαστεί ο τούρκος με το φράγκο ενάντια στον Ελληνισμό. Όπως ακριβώς είναι και σήμερα. Όπως ακριβώς, που βλέπετε το παράδοξο, η χριστιανική Ευρώπη να συνεργάζεται με τους μουσουλμάνους τούρκους, εδώ στη Βαλκανική, με τη Βοσνία και τους Σέρβους ορθοδόξους και τα λοιπά, που βλέπετε. Είναι λοιπόν ένα σημείο συγκυρία, ένα διαβολικό σημείο, αυτή η συνεργασία. Ο μεγάλος μας Σολωμός στον "Ύμνο εις την Ελευθερία", το είπε: Θυμηθείτε εκείνο το φοβερό στίχο, εκείνο το φραγκμέντο: "Αραπιάς άτι, Γάλλου νους, τόπι Τουρκιάς, βόλι Άγγλου, πέλαγο μέγα, πέλαγο βαρεί το καλυβάκι". Το Μεσολόγγι είναι το καλυβάκι. Η Ελλάδα θα πούμε ευρύτερα. Ποιός; Αραπιάς άτι: ο Ιμπραήμ τότε, έ; με τους αραπάδες του, Γάλλου νούς: οι Γάλλοι αξιωματικοί, τόπι Τουρκιάς: οι μπομπάρδες των Τούρκων, βόλι Άγγλου: νάτο! αυτό το πράγμα συμβολίζεται στην καταστροφή του ωραιότερου κλασσικού μνημείου που δημιουργήθηκε, του Παρθενώνα.
Λοιπόν. ..........

Την εποχή που γεννήθηκε η μεγάλη Δημοκρατία στην Αθήνα, αυτή η βροντώδης λέξη που είπε ο Σόλων και ακούστηκε στα χάϊ από τότε και την κυνηγάνε δυόμισι χιλιετίες και δεν μπορούνε να την πιάσουνε οι λαοί, ως τη μεγάλη επανάσταση των μπολσεβίκων και τις γαλλικές επαναστάσεις και όλα αυτά, τη Δημοκρατία του Σόλωνα, την εποχή εκείνη γεννήθηκε και η αττική τραγωδία. Την ίδια εποχή. Που η αττική τραγωδία είναι αυτό, η τραγική αίσθηση για τη ζωή, η ζωή είναι μιά υπόθεση δύσκολη, κι ότι από το ρόλο της Μήδειας θα περάσουμε και μεις, λέγαμε κάποτε. Ή από το ρόλο του Αίαντα που αυτοκτονεί ή από το ρόλο του Οιδίποδα που θα βγάλει τα μάτια του, η έννοια της τραγωδίας γεννιέται ακριβώς σ'αυτό το τραγικό αίσθημα, που αλλοίμονο εάν πεθάνει, λέει ο Νίτσε, εξαφανίστηκε ο κόσμος και βλέπετε έχει πεθάνει σήμερα, γι'αυτό πάμε κατά κρημνού, κατά Ισραήλ και κατά διαβόλου... Λοιπόν, αυτό το ισχυρό, το τραγικό αίσθημα γεννιέται στην αρχαία Ελλάδα και δημιουργεί την αττική τραγωδία, την εποχή που γίνεται η Δημοκρατία του Σόλωνα, προτού εκφυλιστεί στη Δημοκρατία του Περικλή. Θα κάνουμε ένα αναλυτικό μάθημα, θα φέρω τις πηγές να δείτε πόσο εκφυλισμένη ήτανε η αθηναϊκή κοινωνία στην εποχή του Περικλή, του μεγάλου, ή του μεγαλεπίβολου διαφορετικά αυτού αθηναίου πολιτικού. Λοιπόν. Έ... κάτι όμως ήθελα να πω ακόμη σαν κατακλείδα εδώ για το ... ναι .. μας λέει ο Πλούταρχος στους Παράλληλους Βίους, στη βιογραφία του Περικλή, ότι τα έργα άρχισαν να γίνονται με έναν ταχύτατο ρυθμό, "αναβαινόντων δε των έργων", καθώς άρχισαν να ανυψώνονται τα έργα, ο ρυθμός ήτανε πολύ ταχύς και συναγωνιζόντουσαν τα διάφορα καλλιτεχνικά συνεργεία, ποιό θα ξεπεράσει το άλλο, γιατί ταυτοχρόνως δουλεύανε οι αρχιτέκτονες, δουλεύανε τα συνεργεία του Φειδία, οι πλάστες δηλαδή που κάνανε τη ζωφόρο,τα αετώματα με τα μεγάλα αγάλματα που θα ιδείτε προπλάσματα μέσα στο .. αυτό.. συναγωνιζόντουσαν ποιός ο .. και καθώς τελείωναν, λέει, ως προς την ομορφιά, "κάλλει μεν γαρ έκαστον ευθύς ην τότ' αρχαίον", ως προς την ομορφιά, ήτανε τόσο ωραία τα έργα που νόμιζες ότι είναι αρχαία, όπως λέμε σήμερα κάθε τι, αρχαιότητα, έχει ομορφιά έ; Ότι είχαν γίνει χιλιάδες χρόνια, "ακμή δε μέχρι νυν πρόσφατον εστι και νεουργόν", ως προς την ακμή όμως και τη νεότητα, έκαστον, λέει, πρόσφατον εστίν και νεουργόν, νόμιζες ότι είχε γίνει εκείνη τη στιγμή. Κι αυτά τα λέει ο Πλούταρχος, πεντακόσια χρόνια βέβαια μετά την Ακρόπολη. Όλα αυτά λέει πάντα διείπε και πάντων επίσκοπος ην Φειδίας. Ο Φειδίας είχε το γενικό πρόσταγμα. Εδώ να πούμε δυό λόγια. Οι Αθηναίοι, βέβαια, του επιφυλάξανε τη μοίρα που έπρεπε, έ; Πώς θα γινότανε αλλοιώς! Εξόριστος έφυγε! Και πικραμένος και κατηγορούμενος επί ασεβεία, θά έπινε το κώνειο δηλαδή κι αυτός, σαν τον Σωκράτη, αν δεν πρόφταινε να φύγει και πήγε στην Ολυμπία κι έζησε τα τελευταία χρόνια κι έφτιαξε εκειπέρα τα υπόλοιπα έργα που ξέρετε, το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός. Τον κατηγορήσανε επί ασεβεία, πρώτον: τον κατηγορήσανε ότι έκλεψε το χρυσάφι που έφτιαξε το χρυσελεφάντινο άγαλμα, το οποίο χρυσάφι ήτανε χίλια πενήντα κιλά περίπου. Ήτανε διάφορα μέρη του αγάλματος, δώδεκα μέτρα υψηλό, γι'αυτό και ο ναός, όλα αυτά, τα μελετήσανε από την αρχή, έπρεπε να'ναι τέτοιος ώστε να χωρέσει αυτό το μεγάλο άγαλμα, δώδεκα μέτρα. Ήταν λοιπόν από χρυσό κι από ελεφαντοστούν, έτσι; Ελεφάντινα μέρη, γι'αυτό και δε σώθηκε δηλαδή,,, τον κατηγορήσανε ότι έκλεψε το χρυσάφι κι επειδή ήξερε, ήξερε αυτή τη βρωμερή νοοτροπία που είχανε οι Αθηναίοι και οι Έλληνες που έχουμε, αυτό το στοιχείο του διχασμού, τι είχε προβλέψει νομίζετε και έκανε; Τα εγκόλλητα μέρη από χρυσό ήταν έτσι ώστε μπορούσε να τα ξεκολλήσει, τά έβαλε στη ζυγαριά και ζύγισε και λέει: πόσο χρυσάφι μου είχατε δώσει; Χίλια πενήντα κιλά. Ζυγίζει χίλια πενήντα κιλά. Πάρτε τα στα μούτρα σας, τους λέει, παλιοσυκοφάντες! Το δεύτερο, τον κατηγορήσανε, ο φθόνος έ; - δεν σας είπα την ιστορία με το φθόνο; Με τα μάτια;Ήτανε δύο μεγάλοι ευεργέτες στη χώρα, κι ευεργετήσαν τη χώρα και πήγανε στο Βασιλιά. Ο Βασιλιάς τους κάλεσε και λέει: παλληκαράδες μου, εσείς που ευεργετήσατε το λαό, θα σας κάνω ένα δώρο: ό,τι θελήσετε! Θα σας το κάνω! Αρκεί να μπορώ, έ; - μη μου πείτε ν'ανεβείτε στον ουρανό ή να γίνεται αθάνατοι, όπως έλεγε η Καλυψώ στον Οδυσσέα, ό,τι, ό,τι θελήσετε. Επειδή όμως αυτός είναι μεγαλύτερος ευεργέτης, σαν τον Ηρακλή να πούμε, κι αυτός λίγο μικρότερος, σαν τον Θησέα, σ'αυτόν ό,τι μου ζητήσει, θα το κάνω, θα το δώσω διπλό, το δώρο. Εσύ, του λέει, ο μικρός, θα διαλέξεις, διάλεξε. Τον κοιτάζει λοιπόν ο μικρός και του λέει: Βασιλιά, θέλω να μου βγάλεις το ένα μάτι. Στον άλλο θά έβγαζε και τα δύο. Δώσε μου ένα, θα βλέπω εγώ αλλά εσένα, θα σου δείξω! Ο φθόνος λοιπόν! Η δεύτερη κατηγορία ήτανε επί ασεβεία διότι λέει απάνω στην ασπίδα της Αθηνάς, είχε εικονίσει τη μορφή του. Καραφλούλης ο Φειδίας! Ένας έτσι, κοντακιανός, θα λέγαμε, γεροδεμένος άντρας, την καραφλίτσα του, και είχε εικονίσει κάπου τη μορφή του, έμοιαζε δηλαδή, και λένε, νάτος, η ασέβεια, πάνω στα ιερά και τα όσια έβαλε τη μορφή του! Και το άλλο είχε βάλει το φίλο του τον Περικλή, βέβαια. Και γι'αυτό πάλι να πούμε μετήλθε δίκην ασεβείας, τον δικάσανε, αλλά εν πάσει περιπτώσει είχε φύγει και είχε πάει στο αυτό ...

Λοιπόν. Να πούμε τώρα λίγα για τη νεώτερή μας ιστορία. Ο Βράχος. Οι κάμαρες του Σερπετζέ, της λέει ο Μακρυγιάννης στο Ωδείο εκεί κάτω, που είδαμε του Ηρώδη, έτσι; Εκεί έγιναν πάρα πολλές μάχες, κάστρο, πολύ ισχυρό, κρατούσε όλη την Αττική, το κάστρο της Αθήνας, στο '21. Οι δύο πολιορκίες του, η πρώτη και η δεύτερη πιά η μεγάλη, με συνέπειες τρομακτικές, βέβαια όχι σαν το Μεσολόγγι και την πτώση του, αλλά πολύ μεγάλη. Εδώ πολέμησαν μεγάλοι έλληνες και κυρίως, στην τελευταία φάση του πολέμου, μετά το 1826, πότε έγινε, πότε σκοτώθηκε ο Καραϊσκάκης; Το '27 σκοτώθηκε, έ; - και τον έπιασε σαν πέτρα και τον έχτισε στον τοίχο. Εκεί έμεινε. Ζωντανό, βεβαίως ζωντανό. Τον έχτισε με ασβέστη και με τέτοια, τον πλάκωσε και έμεινε εκεί εωσότου πέθανε και έλιωσε. Λοιπόν. Μεγάλη μορφή ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Αιλιανός βέβαια......, μετά μπερδεύτηκε, μπήκανε ο ΄Αρειος Πάγος, οι.. όλοι, . αυτός ο διχασμός που ξέρετε μέσα, οι φοβεροί Κωλέττηδες, οι πανάθλιοι Κωλέττηδες. Εδώ λοιπόν...

Kάποιος από τους μαθητές λέει: εδώ πρέπει να τον ρίξανε, Περονίκης, κάτω.
Ο Λιαντίνης συνεχίζει :
Τον σκότωσε το πρωτοπαλίκαρό του, ο Γκούρας. Τον είχανε κλείσει στη φυλακή και το κατάλαβε. Πήγανε στα άγρια μεσάνυχτα, εδώ κάπου, σε κάποια φυλακή, γιατί ήτανε ο Πύργος, ήτανε κάτω, πώς το λένε, ο Κουλές που λέγανε, έτσι; Και το Γιεντί Κουλέ που λέμε, πύργος σημαίνει στα περσικά. Ένας μεγάλος ξύλινος πύργος, εκεί κάτω. Εδώ ήτανε ολόκληρες πολιτείες, χωριά, έ; - και βρύση ήτανε από κάτω κι έβγαζε νεράκι, ήταν οχυρωμένοι οι Έλληνες, που κρατήσανε στη δεύτερη πολιορκία πολλούς μήνες, με το Μακρυγιάννη πιά κάτω, στις κάμαρες του Σερπετζέ. Λοιπόν. Όταν αποφασίσανε με όλες αυτές τις ίντριγκες και τα λοιπά, να τον καθαρίσουν να τον ... τον καημένο τον Οδυσσέα τον είχανε κλείσει εκεί και ήτανε άντρακλας, έ; - άντρας! Κι ή μοίρα ό,τι κι αν θέλει ας γράφει, που λέει ο Σολωμός στο Λάμπρο. Μπήκανε τρεις η ώρα νύχτα, κατάλαβε ότι πάνε να τον σκοτώσουνε. Ήταν πονηρός κι ήξερε από τέτοια. Είχε κάνει και τέτοια κι ο Οδυσσέας, είναι μιά αντιφατική σε κάποιο σημείο αυτή ... Όταν λοιπόν μπήκε και είδε τον Μαμούρη και κάποιον φίλο του, το Γιάννη τάδε, καλά του λέει, ρε Γιάννη, τούτες οι σαπιοκοιλιές και σύ; Λύσε με! Τον χτυπήσανε εδώ, του σπάσανε τις μασέλες, του κόψανε όλα αυτά τα πράγματα, τον σκοτώσανε με ένα φοβερό τρόπο και τον γκρεμίσανε από κάτω για να πούνε ότι ... αυτό ...Ο Μακρυγιάννης είχε τύψεις, δε μπορούσε να ησυχάσει. Είχε μαζέψει τέσσερους ντενεκέδες λύρες, χρυσά φλουριά. Αρπαγή, εκεί να δείτε πλιάτσικο, ληστεία, όλοι αυτοί! Και τα περισσότερα από τους Έλληνες τα'παιρνε, όχι από τους Τούρκους. Λοιπόν. Εκεί λοιπόν, βλέποντας όλες αυτές τις, πώς τις λέει, τις φατρίες, που λέει ο Μακρυγιάννης και τα αυτά ...μιά μέρα, ενώ ήταν φίλοι, τάβαλε μαζί του, ήταν και κουμπάροι, τούχε βαφτίσει ένα παιδί του Μακρυγιάννη, ο Γκούρας του λέει: είσαι τούτος, είσαι κείνος, είσαι τούτος, αυτό... για την πατρίδα δεν πονάς; τον έβαλε σε τύψεις και τέτοια, πάψανε να μιλάνε για ένα διάστημα, αλλά είχε τύψεις μεγάλες ο Γκούρας. Και πάει ένα βράδυ και πιάνει το Μακρυγιάννη, μας τα λέει στα Απομνημονεύματα και του λέει: "έλα δω, Μακρυγιάννη, απόψε θέλω να φάμε ψωμί". Και θέλω να τραγουδήσεις. "Και είχα πολύ καιρό να τραγουδήσω", λέει ο Μακρυγιάννης "και τραγούδαγα και καλά". Ψήσανε λοιπόν ένα αρνί εδώ και τοιμαστήκανε με κρασί και κάνανε ένα περίφημο γλέντι, αλλά ο Γκούρας ήτανε συνεχώς μελαγχολικός. Βούϊζε το κεφάλι του από το κακό, που λέει ο λαός μας. Οπότε σε μία στιγμή τραγούδησε και το περίφημο εκείνο ο Μακρυγιάννης, "Ο ήλιος εβασίλεψε - Έλληνά μου βασίλεψε - και το φεγγάρι εχάθη, κι ο καθαρός αυγερινός", - τόχουνε μελοποιήσει νομίζω κάποιοι νεοέλληνες συνθέτες. Εκείνη τη στιγμή λοιπόν, είχε ένα μεγάλο βάρος, Άχ! και του ξομολογήθηκε. "Άμα τελειώσει με το καλό ο αγώνας", του λέει ο Γκούρας, "θα πάω να μοιράσω όλες αυτές τις λύρες που έχω μέσα στα δοχεία, να φτιάξουμε σχολειά, και εκκλησιές και στις χήρες των αγωνιστών και στα παιδιά". Τον έπιασε μιά έκρηξη, έτσι, αυτή....Σηκώθηκε λοιπόν, ακούστηκε ότι κάπου χτυπήσανε οι Τούρκοι, έγινε κάποιος σαματάς και πήγε να ιδεί τί γίνεται στη φρουρά.. εκεί τούρθε στον κούτουπα, εδώ στο δόξα πατρί, κι έμεινε, νεκρός. Τον παραχώσανε εδώ, τον Γκούρα. Η γυναίκα του, είχε μιά πολύ όμορφη γυναίκα ο Γκούρας, Όμορφη γυναίκα! Νταλιάνα τη λέγανε. Πώς ήταν το όνομά της το αληθινό; Ασήμω! Και τη φωνάζανε οι αγωνιστές Νταλιάνα. Ξέρετε τί θα πει Νταλιάνα; ε; Λεβέντισα, ψηλή, δηλαδή. Πώς το λέει; Φιλντισοκοκαλένια μου και ασημόβεργά μου, ψηλή και ωραία, Νταλιάνα και υπάρχουνε ωραία δημοτικά τραγούδια, Νταλιάνα. Νταλιάνα μου, Νταλιάνα. Αυτή λοιπόν, και είχε και τρία παιδιά, ήτανε μέσα εκεί, όταν σκοτώθηκε ο Γκούρας, γιατί ήτανε οικογένειες, όλοι αυτοί, ήτανε και τα νοικοκυριά τους, τα υποστατικά. Και στις 10 του Γενάρη έπεσε μία μπόμπα από πάνω, ψιλοκρεμαστή που λένε, σαν όλμος, έσπασε τη στέγη που την είχανε βάλει σακκιά με άμμο για να φυλάγει και τους καταπλάκωσε, και πνιγήκανε όλοι, έντεκα άτομα, και η Νταλιάνα, η καημένη η Νταλιάνα που μόλις σκοτώθηκε ο Γκούρας, πέσανε σαν τα κοράκια ποιός θα την πρωτοκαμακώσει που λέμε, από τους αγωνιστές. Το ίδιο που είχε γίνει με τη γυναίκα του Πάνου Κολοκοτρώνη, του γιού του Θοδωράκη δηλαδή, την κόρη της Μπουμπουλίνας, που όταν σκοτώσανε στον εμφύλιο τον Πάνο στην Τρίπολη, ξέρετε, την πήρε ο περίφημος, πέστε τον, ο Γρίβας. Ο Γρίβας από την Αιτωλοακαρνανία. Και υπήρχαν όλες εκείνες οι αντιδικίες μετά που ξέρουμε με τον Κολοκοτρώνη, σαν πεθερός που ήτανε και τα λοιπά.. αυτές είναι λεπτομέρειες, δεν τις ξέρουμε. Λοιπόν... Η καημένη. Η Νταλιάνα πάει λοιπόν, μέσα στο Ερεχθείο έμεινε η μνήμη της ωραία. Τη βρήκαμε, λέει, ήταν ζεστή όταν την ξεχώσανε, είχε ιδρώσει λίγο εδώ το αυλακάκι μέσα στο στήθος της και οι παρειές της ήτανε κόκκινες και ζεστές ακόμη.. φριχτός θάνατος έ;... πνιγμός!

Λοιπόν. Και βέβαια ο χώρος εδώ, το νόημά του το βαθύτερο, πέρα από Ανδρούτσο και από Γκούρα, μεγάλες μορφές, παρά το δαιμονικό που είχανε μέσα τους, επήρε όλη την αίγλη τους το '21 με το Μακρυγιάννη, ο οποίος έλαβε τις πέντε πληγές κει κάτω, στις κάμαρες του Σερπετζέ, που λέει, έπεσε νεκρός, τον πατάγανε, και τα λοιπά, πέντε πληγές σε όλο του το σώμα, στο λαιμό κυρίως, στο κεφάλι, στο αυτό... και από τότε λέει σε όλη μου τη ζωή πυορροούσε το σώμα μου, ήμουνα άρρωστος, είχα σκουλικιάσει, λέει, είχα σκουλικιάσει, την εποχή που έκανε το Σύνταγμα του '43, πρωταγωνιστούσε, και τα λοιπά, που ξέρετε. Ο Μακρυγιάννης λοιπόν από κάτω και παρακάτω βέβαια υπήρχε ο ήλιος, σε όλους αυτούς τους αστέρες πρώτου μεγέθους, ο ήλιος, ο μεγάλος μας Καραϊσκάκης! Κάτω από το Ανάλατο, από την Καστέλα, διηύθυνε τις επιχειρήσεις με τον Κιουταχή, έτσι; Στην τελευταία φάση, όταν είχε πέσει το Μεσολόγγι, όταν είχε πέσει ολόκληρη η Πελοπόννησος, έμενε μόνο η Ύδρα και το Ναύπλιο. Ο Καραϊσκάκης, αυτή η μεγάλη μορφή, που δεν έχουμε εκτιμήσει πόσο μεγάλη είναι, που θα πετύχαινε, εάν τον αφήνανε οι Αγγλική, η Διπλωματία τότε, με τους Έλληνες καλοθελητάδες, γιατί όπως φαίνεται πήγε από Έλληνες ο.. τουλάχιστον αυτή τη θέση την παίρνει ο Φωτιάδης στον Καραϊσκάκη του, και το περίφημο εκείνο που είπε, όταν τον χτυπήσανε στα φτενά, απάνω στο άλογο, και το περίφημο εκείνο που είπε "αν είναι από Τούρκο, χαλάλι τους ωρέ, αλλά εάν είναι από δικό μας να μου ιδούν τ'αρχίδια" Ήταν πολύ αθυρόστομος, ξέρετε, ο Καραϊσκάκης. Καθαρός, καθαρός σαν το λευκό χιόνι. Λοιπόν. Έπεσε λοιπόν ο Καραϊσκάκης κει κάτω,εκείνη η φοβερή σφαγή του Ανάλατου, τί έγινε με τους ντελήδες τούρκους, θα διαβάσετε, θα σηκωθεί το πετσί σας μια βδομάδα και δε θα πέφτει. Όλοι αυτοί οι μεγάλοι, οι δράκοι και ο Βέϊκος και οι άλλοι..

Τον ρωτάνε : Ο Ανάλατος με ποιά περιοχή ταυτίζεται σήμερα;

Λιαντίνης: Στην Καλλιθέα κάπου πρέπει νάναι, εκεί κάτω προς τον Πειραιά, στο Μοσχάτο. Εκεί έγινε η μεγάλη σφαγή πιά. Εκεί τους σφάξανε σαν αρνιά, τους κλείσανε να πούμε διότι έλειψε ο Καραϊσκάκης δεν ξα... τις επιχειρήσεις... δεν είχανε ταμπούρια καλά, όρμησε το τουρκικό ιππικό, οι ντελήδες που λένε κι έγινε σφαγή. Λοιπόν. Όλα αυτά, αξιότιμοι συνάδελφοι, τα λέω γιατί θέλω να καταλήξω σε.. είναι το μόνο σημείο που υπήρχε σκοπιμότητα σε όλα όσα θα πούμε απάνω. Τώρα που θα φύγουμε, πριν πάμε στο Μουσείο, που θα σας πω λίγα λόγια που θα ιδούμε, εκεί θέλω τις κυρίες μπροστά σ'ένα... την κόρη της Λαπιθίδας, μόνο τις κυρίες. Τις κόρες όχι. Θα πω πού είναι αυτό. Ούτε τους αρσενικούς. Μόνο τις κυρίες θέλω. Λοιπόν. Κειπέρα που βλέπετε την ωραία μας σημαία, τη γαλανόλευκη, κάτω ακριβώς εκεί θα βρείτε μία πλακέτα, μεταλλική. Θα πάτε και θα διαβάσετε τα εξής: Να μην πάμε εκειπέρα και αργήσουμε. Λέει ότι: στο σημείο αυτό, την τάδε του Μάη του 1941, δύο Έλληνες, ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας, κατεβάσανε τη γερμανική σημαία, τη σβάστιγγα, από δω. Κι από κάτω υπογράφει κάποια επιτροπή που πήγε και τοίχισε αυτή την πλακέτα. Αυτό έγινε εδώ και καμιά δεκαριά χρόνια, μετά το '81 , με το ΠΑΣΟΚ. Θέλω λοιπόν να σας πω: θέλετε νάχετε ένα δείγμα, σε τι υποκουλτούρα, σε τι εθνική και πολιτική και κοινωνική παρακμή ζούμε. Σε τι βαθμό έχουμε χάσει το σωστό μας προορισμό και τη σωστή μας κίνηση. Και δημιουργούνται όλα αυτά τα παραφαινόμενα και οι παρενέργειες που δεν μπορούμε να τις εξηγήσουμε, γιατί οι Ευρωπαίοι αυτή τη στάση, γιατί δε μας ξέρει κανείς σε όλο τον κόσμο, γιατί δεν ακούγονται ούτε για Σκοπιανά και τα λοιπά. Θέλετε να πάρετε, δηλαδή, μία εικόνα συνοπτική, μία περγαμηνή, ένα τίτλο του πού έχουμε καταντήσει; Θα πάτε να διαβάσετε αυτή την πλακέτα. Την πλακέτα του αίσχους, όπως τη λέω. Δεν υπάρχει, είναι το χαρακτηριστικότερο δείγμα εκείνης της νοοτροπίας που λέει πώς οι σύγχρονοι βασιλιάδες είναι χειρότεροι από τους στρατιώτες του Αλέξανδρου του Μακεδόνα. Τί θέλω να πω: Θέλω να πω ότι μεγαλοποιούμε πράγματα που έχουν περιορισμένη αξία, εκεί που απαξιώνουμε τα πράγματα που είναι πολύ μεγάλα και δε θέλουμε να τα δούμε. Τι θέλω να πω πιό συγκεκριμένα, κύριοι συνάδελφοι: Ο Σάντας και ο Γλέζος, είναι δύο ήρωες. Δε χωρεί καμία αμφιβολία. Είναι δύο ήρωες, έκαναν μιά ωραία πράξη, μιά τολμηρή πράξη, ανεβήκανε πάνω, ξεσκίσανε και πατήσανε τη σβάστιγγα, αυτό το μαύρο σύμβολο, που πλάκωνε τότε όλη την Ευρώπη. Αλλά, άλλο πράγμα είναι αυτό, και άλλο πράγμα ναρθείς απάνω σε τούτο το χώρο, που έπρεπε νάχουμε βγάλει τα παπούτσια μας, "λύσε το υπόδημά σου διότι η γη εν η έστηκας, γη αγία εστί", όπως λέει, εκεί στα πρώτα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης και άλλο πράγμα ναρθούν να εντοιχίσουνε μιά τέτοια πλακέτα απάνω στην Ακρόπολη.

Ποιά είναι η Ακρόπολη; Ποιά είναι η Ακρόπολη; Και σαν τον Σάντα και το Γλέζο, τους ήρωες, μεγάλη τους τιμή, και να τους στήσουν μνημεία οπουδήποτε και να τους γράψουν και ιστορίες, όπως τους έχει γράψει η ιστορία, υπάρχουνε χιλιάδες έλληνες. Που όχι μόνο αντισταθήκανε, κάνανε αντίσταση, και τί σημαίνει αντίσταση στην κατοχή το ξέρουμε, έ; Αυτή είναι που γκρέμισε τους Νατσί, όχι τόσο οι τακτικές μάχες, οι Αρδένες και οι επιχειρήσεις. Αυτή η αντίσταση που ξεκίνησε από τους παρτιζάνους, τη Γαλλία, τον Τίτο, που τα πληρώνει σήμερα η Γιουγκοσλαβία, τη φοβερή αντίσταση που έκανε ο Τίτο στους Ναζί, γιαυτό σήμερα παίρνουνε εκδίκηση οι Γερμανοί και τη διαλύσανε, την αντίσταση που κάναμε εμείς. Πόσες χιλιάδες έλληνες μπήκανε σ'αυτό το συνειδητό δρόμο κι όχι μόνο κάνανε μιά ηρωϊκή πράξη αλλά την πληρώσανε και με τη ζωή τους. Και τους εκτελέσανε εδώ και κεί. Ή και το μεγάλος Έπος, το Αλβανικό Έπος, το '41. Λοιπόν, σαν αυτούς τους ήρωες υπάρχουν και άλλοι πολλοί. Υπάρχουν και άλλοι πολλοί που βέβαια στον κάθε τόπο ίσως να τους έχουνε κάνει τα μνημεία, τους μνημονεύει η Ιστορία. Εκείνο που λέω είναι σκάνδαλο, και είναι άγος κυριολεκτικά, είναι ότι θελήσανε απάνω στην Ακρόπολη, σ'αυτό το χώρο που έρχονται λέμε από τη Λαπωνία και τη Γροιλανδία και τη Γη του Πυρός και το Τόκυο και τη Χιλή και το Βανκούβερ, ναρθούν να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν και να συνειδητοποιήσουν πώς θα τραβήξει η ανθρωπότητα μπροστά, δεν είχε λόγο αυτό το πράγμα. Ας τους φτιάνανε αυτή την πλακέτα κι ας τους φτιάνανε και άγαλμα μεγάλο και ας τους λέγανε τυραννοκτόνους, αυτούς τους ήρωες, δε μιλάμε για τον Σάντα και το Γλέζο, μιλάμε γι'αυτούς τους ελεεινούς έλληνες που είχανε αυτή την ιδέα- κάπου λέει, ξέρω εγώ, Εθνική Αντίσταση- την ελεεινή ιδέα, να υποβαθμίσουν τα πράγματα. Και στο κάτω-κάτω εάν υποθέσουμε ότι ο Σάντας και ο Γλέζος είναι δύο ήρωες και κάνανε αυτά τα έργα. Είδατε πουθενά, μία πλακέτα που νάχει το όνομα του Καραϊσκάκη; Το όνομα του Μακρυγιάννη με τις πέντε πληγές που έφτιαξε Σύνταγμα και μας ελευθέρωσε; Το όνομα του Οδυσσέα Ανδρούτσου που τον πετάξανε με τον ορισμένο.... το όνομα του Γκούρα; Που από κάθε άποψη, δεν θα συγκρίνουμε βέβαια την πράξη του Σάντα και του Γλέζου, με τον Καραϊσκάκη και τον Μακρυγιάννη και τον .. Είδατε πουθενά; Αυτό δείχνει την πνευματική μας αφασία και την πνευματική μας, την ηθική μας και την εθνική μας, αν θέλετε, πόρωση. Το δεύτερο δείγμα, όμοιας αθλιότητας ηθικής, σαν αυτή την πλακέτα που πρέπει το δυνατό συντομώτερο να τη βγάλουν από κει πέρα, να φύγει αυτό το αίσχος, γι'αυτούς που είχανε την ιδέα να τη βάλουνε, το δεύτερο δείγμα, που δείχνει σε τι σημεία δηλαδή παρακμής και αποσύνθεσης έχουμε φθάσει, είναι βέβαια εκείνη η ωραία σε εισαγωγικά ιστορία, από την Οκτάνα του Ανδρέα Εμπειρίκου, έως το Μέγα Ανατολικό. Που όταν εκδόθηκε ο Μέγας Ανατολικός έσπευσε η μισή Αθήνα ν'αγοράσει τα μεγάλα βιβλία, τη σοφία και την ποίηση, να μην υστερήσουμε σε προοδευτικότητα! Γι'αυτό το πράγμα, θα μιλήσουμε στα μαθήματα. Θα κάνω ένα σχολιασμό του Ανδρέα Εμπειρίκου, τον ωραίο αυτό ποιητή,πώς το είδαν οι Έλληνες, να δείτε πώς πέσανε σαν κοράκια και σαν γύπες απάνω στα πτώματα! Λοιπόν. Από την Οκτάνα στο Μεγάλο Ανατολικό. Λοιπόν να το φωνάξετε και να το κηρύξετε! Να κατεβάσουν αυτό το αίσχος από εκει. Να ξαναβρούμε το δρόμο μας.

Δύο λεπτούλια ακόμη. Γιατί δε θα ξαναμιλήσουμε. Θα φύγουμε τώρα και θα πάμε στο Μουσείο. Ο Μοσχοφόρος, έτσι λέγεται, είναι του 530, αρχαϊκής εποχής. Θα σταθείτε στο πρόσωπο του ανθρώπου και στη μούρη, στη μούρη, όχι στο πρόσωπο, τα ζώα δεν έχουν πρόσωπο, του ζώου. Εκεί θα δείτε. πολύ νωρίς , πώς ο Έλληνας πλάστης, τον άνθρωπο τούδωσε όψη. Από τα μάτια του φαίνεται ότι είναι άνθρωπος, ότι είναι σκεπτόμενο ον. Ενώ το ζώο, πέτυχε να του δώσει την έκφραση του ζώου. Δηλαδή ότι δε σκέπτεται. Το ένα σημείο που θα προσέξετε λοιπόν εκεί είναι αυτό, το άλλο είναι η κόρη του Ευθυδίκου, περνώντας από κάτω θα σας δείξω που είναι, είναι ένα από τα τρία ή τέσσερα ίσως καλύτερα πρωτότυπα αγάλματα που υπάρχουν σε όλα τα ελληνικά μουσεία, η κόρη του Ευθυδίκου. Εκεί δίπλα είναι και ο παις του Κριτίου και η Σύνους Αθηνά, θα τις δείτε, θα πάρετε μιά εικόνα, να προσέξτε τα σωζόμενα από τη ζωφόρο ανάγλυφα του Παρθενώνα, σαν αυτά, που τα περισσότερα, είπαμε, τάχουν πάρει οι Εγγλέζοι στο Βρεττανικό Μουσείο, και είπα σε ένα ωρισμένο σημείο, εκεί που είναι η Λαπηθίδα που θα πούμε, θέλω τις κυρίες. Να τους κάνω μία ανάλυση και δώστε μου λιγάκι, μισό λεπτό, για την κόρη του Ευθυδίκου, για το ναό του Μοσχοφόρου... Θα σας διαβάσω δύο ωραίες στροφές, να τελειώσουμε με έναν ωραίο τρόπο..

Οδυσσέας Ελύτης. Η καλύτερη συλλογή του, Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό. Το Άξιον Εστί θάναι ποίηση ρομαντική και άχρηστη μπροστά σ'αυτή μετά από εκατό χρόνια. Το τελευταίο ποίημα λοιπόν λέει :

Εφτά μέρες για την αιωνιότητα

ΚΥΡΙΑΚΗ – Πρωί, στο Ναό του Μοσχοφόρου.

(είτε Ακρόπολη είτε Μουσείο, έ ; )

Λέω: να γίνει αληθινή
σαν δέντρο η ωραία Μυρτώ· και τ’ αρνάκι της, κοιτάζοντας ίσια
στα μάτια το δολοφόνο μου, για μια στιγμή, να τιμωρήσει το
πικρότατο μέλλον.

ΔΕΥΤΕΡΑ – Παρουσία της χλόης και νερού στα πόδια μου. Που θα πει
πως υπάρχω. Πριν ή μετά το βλέμμα που θα μ’ απολιθώσει, το
δεξί χέρι ψηλά κρατώντας έναν πελώριο γαλάζιο Στάχυ. Γι να
ιδρύσω τα Νέα Ζώδια.

ΤΡΙΤΗ - Έξοδος των αριθμών. Πάλη του 1 με το 9 σε μια παραλία
πανέρημη, γεμάτη μαύρα βότσαλα, φύκια σωρούς, μεγάλες
ραχοκοκαλιές θηρίων στα βράχια.
Τα δυό παλιά κι αγαπημένα μου άλογα, χρεμετίζοντας όρθια
πάνω από τους ατμούς που ανεβάζει το θειάφι της θαλάσσης.

ΤΕΤΑΡΤΗ – Από την άλλη μεριά του Κεραυνού. Το καμένο χέρι που
θα ξαναβλαστήσει. Να ισιώσει τις πτυχές του κόσμου.

ΠΕΜΠΤΗ – Ανοιχτή θύρα: σκαλοπάτια πέτρινα, κεφαλές από γεράνια,
και πιο πέρα στέγες διάφανες, χαρταετοί, τρίμματα χοχλιδιών
στον ήλιο. Ένας τράγος μηρυκάζει αργά τους αιώνες, κι ο
καπνός, γαλήνιος, ανεβαίνει μέσ’ από τα κέρατα.
Την ώρα που κρυφά, στην πίσω αυλή, φιλιέται η κόρη του
περιβολάρη, κι από την πολλή αγαλλίαση μια γλάστρα πέφτει και
τσακίζεται.
Α, να σώσω αυτόν τον ήχο!

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ – «Της Μεταμορφώσεως» των γυναικών που αγάπησα
χωρίς ελπίδα: Ηχώ: Μα-ρί-νααα! Ε-λέ-νηηη! Κάθε χτύπος
καμπάνας, κι από μια πασχαλιά στην αγκαλιά μου. Ύστερα φως
παράξενο, και δύο ανόμοια περιστέρια που με τραβούν ψηλά
σ’ ένα μεγάλο κισσοστολισμένο σπίτι.

ΣΑΒΒΑΤΟ – Κυπαρίσσι από το σόι μου, που το κόβουν άντρες
βλοσυροί και αμίλητοι: γι’ αρρεβώνα ή θάνατο. Σκάβουν το χώμα
γύρω και το ραντίζουν με γαριφαλόνερο.
Έχοντας εγώ κιόλας απαγγείλει τα λόγια που απομαγνητίζουν
το άπειρο!
Για τον Οδυσσέα Ελύτη