ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ

Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ του ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΙΑΝΤΙΝΗ...

Τι είναι;

Όλο και όλο 55 σελίδες, με κενή την 56η... δεμένες σε εγχειρίδιο για τους φοιτητές του. Φοιτητές προορισμένοι να διδάξουν και οι ίδιοι. Φοιτητές ενός Δασκάλου που στα 56 του χρόνια άφησε πίσω την ως τότε ζωή του και εξαφανίστηκε.

Κι άφησε ακόμη ένα θησαυρό κλεισμένο στις σελίδες των βιβλίων του με ρητή εντολή "για τους αιώνες που δε θα υπάρχει". Έφυγε εκείνος μα έμεινε το έργο του. Ένα έργο που το μετράμε συνήθως με τα εφτά επίσημα βιβλία του. Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ δεν είναι μέσα σ' αυτά. Στέκει παράμερα και παραγνωρισμένη. Ούτε ο ίδιος την ανέφερε ποτέ στα άλλα του βιβλία ως ένα από τα έργα του. Δικαιολογημένα λοιπόν την αγνοούν οι πολλοί. Και εντελώς αδικαιολόγητα όποιος θα ήθελε να ασχοληθεί σοβαρά με το Λιαντίνη θα την προσπερνούσε.

Όπως και τα υπόλοιπα βιβλία του Λιαντίνη, όταν πρωτοδιαβάσεις τη ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ, δεν καταφέρνεις να σπάσεις το φράγμα της βαθύτερης κατανόησης. Α, λες... Ένα σύνηθες εγχειρίδιο με πρακτικές οδηγίες προς δασκάλους. Σιγά τώρα! Έχουν κι αν έχουν γραφτεί παρόμοιες οδηγίες.

Κι έπειτα... όταν ξανά και ξανά διαβάσεις αυτό το ταπεινό εγχειρίδιο, αρχίζει να ανάβει σιγαλό φωτάκι στη σκοτεινή γωνιά του μυαλού σου. Αρχίζει το γνωστό στους μελετητές του Λιαντίνη πανηγύρι - χορό θα το χαρακτήριζα - που πετιούνται αίφνης ψηφίδες πολύτιμες άλλα του λόγια και γραπτά για να ολοκληρώσουν την εικόνα του όλου. Σαν που πετιούνται στους κυκλικούς χορούς του λαού μας οι πρωτοχορευτές και δίνουν ο καθένας το δικό του ρυθμό και τέμπο, τη δική του σφραγίδα.

Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ του Λιαντίνη αν δε μελετηθεί σε συνάρτηση με όλα τα πριν και όλα τα μετά του συγγραφέα, αρνείται πεισματικά να αποκαλύψει την αλήθεια της. Κι άλλο τόσο αρνείται να συνδράμει την προσπάθεια της βαθύτερης κατανόησης του ίδιου του συγγραφέα η μη μελέτη της.

Αρκετοί από σας που μας διαβάζετε θα είστε - λέω - εκπαιδευτικοί... Σκεφθείτε λοιπόν. Όταν θες να ανεβάσεις με την τάξη σου ένα θεατρικό έργο, εκτός από το κείμενο, το σενάριο πες... τι άλλο έχεις χρεία; Τις σκηνοθετικές οδηγίες! Κι αυτό ακριβώς είναι η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ του Λιαντίνη. Ο ίδιος ποτέ δεν έκρυψε τη σχέση του θεάτρου με τη διδασκαλία. Αντίθετα μάλιστα. Την τόνισε και την πρόβαλε με κάθε τρόπο. Στις σελίδες του HOMO EDUCANDUS, στην εισαγωγή της ομιλίας του: "Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ", αλλά και επιλέγοντας να διδάξει τους σπουδαστές του στο χώρο του Ηρωδείου.

Ο Λιαντίνης στέκεται κυριολεκτικά και μεταφορικά στο κοίλο ενός θεάτρου. Και από κει διδάσκει. Γιατί πάνω από όλα τα άλλα υπήρξε Δάσκαλος. Αυτό το κύριο λειτούργημα του άνδρα. Και μάλιστα Δάσκαλος δασκάλων. Οι σπουδαστές του ήταν προορισμένοι κι αυτοί με τη σειρά τους να ανέβουν στην έδρα... Την ξενόφερτη έδρα. Όπως ξενόφερτες είναι και οι περισσότερες θεωρίες αγωγής που διδάσκονται σήμερα στους νέους δασκάλους.

Ο Δημήτρης Λιαντίνης όμως τους απογειώνει από την άνυδρη γη της σημερινής αγωγής και τους μεταφέρει στο χώρο του αρχαίου θεάτρου. Δεν κάνει καμία οπισθοδρόμηση. Δεν είναι ένας άρρωστος αρχαιολάτρης ο Λιαντίνης. Κι ας τον κατηγόρησαν εκείνοι που τον αγνοούν και ως τέτοιον. Είναι ο νεοαρχαίος (δικός του ο όρος για τον ποιητή Σεφέρη) που επιχειρεί να δέσει και πάλι τον ομφάλιο λώρο ανάμεσα στο χθες και στο σήμερα. Με βλέμμα όμως καθαρά διδακτικό. Και στόχο στο μέλλον. Όπως ακριβώς θα συνταιριάξει την "Ακουστική του παρελθόντος" του Σολωμού στο Χάσμα Σεισμού με την "Οπτική του μέλλοντος" του ποιητή:

"Ο Σολωμός (γράφει ο Λιαντίνης) δεν ακροάσθηκε τα παρελθόντα για να εθελοτυφλήσει στα μέλλοντα. Όση η εννόηση των περασμένων ήταν βαθειά και αλάθευτη τόσο η θέαση των μελλούμενων σίγουρη και διεισδυτική. Η ακουστική του παρελθόντος σαν αίσιος χρησμός και η οπτική του μέλλοντος σαν απαίσιος οιωνός εσχημάτισαν στη διασταύρωση του παρόντος την αισθητική της συντριβής. Έτσι εξήλθε ο ποιητικός του λόγος βατταρικός και κομματώδης."

Άλλο όμως το έργο της ποίησης και άλλο της διδασκαλίας έστω και αν βρίσκουν και τόπο κοινό να συγκατοικήσουν. Ο Λιαντίνης το γνωρίζει αυτό. Όπως γνωρίζει και την άλλη στενοποριά του σημερινού παιδαγωγού. Την επίδραση του ευρωπαϊκού πνεύματος. Όπως είναι γνωστό στα νιάτα του πέρασε και από τας Ευρώπας... Όπως και τόσοι άλλοι πανεπιστημιακοί μας δάσκαλοι. Ταξίδευσε στη Γερμανία και μελέτησε εκ του σύνεγγυς τους ευρωπαίους. Κι αργότερα στη ΓΚΕΜΜΑ (171) στηλίτευσε σκληρά αυτή τη μόδα των ευρωπαϊκών σπουδών:

"Εργάτες από τα Γκράβαρα και τα Παπαμανταμαδοχώρια, που σαν έφτασαν στη Γερμανία και το Βέλγιο και περνούσαν στις επιτροπές υγείας, οι γιατροί τους έβρισκαν με λερωμένους πισινούς. ξερακιανοί μεγαλοαστοί, νεόπλουτοι ντενεκεδόμυαλοι, με βλέμμα μαντάμ Σουσούς Κατακουζηνού, και το ύφος "Πάμε Γενεύη; πάμε Ζυρίχη;" πολιτικοί και πρεσβευτάδες στα συνέδρια και στις διασκέψεις αμήχανοι, αδέξιοι, αδιάβαγοι, χατζηαβάτηδες και μακρυκωσταρέοι, παλιά γενιά κομματαρχών και καλατζήδων (Αχ! πού 'σαι, πατέρα Βενιζέλο). στρατιωτικοί ακόλουθοι, να περπατούν στις στράσσες και στις γκάσσες με γυαλισμένη τη στολάρα και το λοφίο, και στο μάτι την έκφραση: "Αναμεριάστε, ρε, ο Μεγαλέξανδρος περνά". νεαροί επιστήμονες, προλύτες, και υποψήφιοι διδάκτορες, που κίναγαν από το φυλάκιο της Κακαβιάς και τ' Ανάβρυτα του Κοκό, για να ξεπορθήσουν Βαστίλλη και Σορβόνη. Κι απέ να γυρίσουνε στην Ελλάδα, για να το παίξουνε μεγαλόσχημοι προφεσσόροι, με τα κεφάλια τους άλαλα και ξερά. Γράσωνες τραγομάσχαλοι, και χοιροτρόφοι μουνουχάροι με στάμπα Μαρκαντώνη."

Αυτή η βιτρίνα της σημερινής Ελλάδας απασχολεί και πονά το Δάσκαλο Λιαντίνη. Γιατί μέσα στη βιτρίνα αυτή επωάζεται το μέλλον της φυλής, ο αυριανός έλληνας. Και με τέτοιους δασκάλους που στα ΕΛΛΗΝΙΚΑ του θα τους αποκαλέσει "ποντίκια". Κι αγωνίζεται, πάσχει, να βγει στη φωτεινή έξοδο. Να δείξει το δρόμο για το φως στους νέους δασκάλους που τον ακούν και τον διαβάζουν. Αυτό που συνάγεται από τη συνολική μελέτη του έργου του δεν είναι άλλο από τη διαπίστωση που προαναφέρθηκε: Ο Λιαντίνης πάνω από κάθε τι άλλο υπήρξε Δάσκαλος και μάλιστα με το Δ κεφαλαίο.

Μ' αυτό το πρίσμα η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ του αποκτά ιδιαίτερη αξία. Γιατί είναι οι συνοπτικές μεν αλλά χρυσές οδηγίες της τέχνης ενός αληθινού δασκάλου. Σε άλλα βιβλία του ανέλυσε τη φιλοσοφία της αγωγής (HOMO EDUCANDUS), σε άλλα εστίασε στο περιεχόμενο της διδασκαλίας (ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ, ΝΗΦΟΜΑΝΗΣ), στα ΕΛΛΗΝΙΚΑ λάξευσε το άγαλμα του δασκάλου και σε άλλα (ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ, ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟ, ΓΚΕΜΜΑ) προσπάθησε να δέσει "τα σπασμένα νοήματα" (Δες σχετικά στο Νηφομανή: 112 - 113) Στη ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ όμως θα δώσει τις ξεκάθαρες πρακτικές οδηγίες του πώς οφείλουμε να διδάσκουμε. Είναι, θα έλεγα, η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ του Δημήτρη Λιαντίνη ο σκελετός πάνω στον οποίο υφαίνεται το υπόλοιπο έργο του.

Κι αυτού του σκελετού αποτελεί καθήκον μας να αναλύσουμε το DNA αν θέλουμε να δούμε κάποτε την αληθινή ουσία του φαινόμενου Λιαντίνης. Τις άλλες αναλύσεις, στο κουφάρι που βρέθηκε στον Ταΰγετο, και πρόσφατα κάποιοι "κρέμασαν" στο διαδίκτυο, παραβιάζοντας και τους νόμους της Πολιτείας και τα ήθη των ανθρώπων, τις επιστρέφουμε και τις χαρίζουμε σε όσους στο Δημήτρη Λιαντίνη είδαν μόνο ένα πτώμα. Και κάθισαν και το φωτογράφιζαν και το σκάλιζαν δίκην τυμβωρύχων και σκωλήκων. Για μας το χρυσάφι του όλο βρίσκεται στις σελίδες του έργου του. Εκεί που και ο ίδιος άφησε την επιθυμία να το αναζητήσουμε:

ΓΚΕΜΜΑ (185):

Έγραψα τα Ελληνικά και τη Γκέμμα σε εφτά χρόνους.

Από οργή για τους αιώνες που δε θα υπάρχω.

Πόσο πιο καθαρά να μας το πει; Πώς αυτό είναι το "αίνιγμα" που μας άφησε για "δώρο";

Όμως ο Λιαντίνης δε θέλησε να γίνει μεγάλος μόνο χάρη στο τι είπε. Η λαχτάρα του να βρίσκεται σε αίθουσες διδασκαλίας και γνωστή μάς είναι αλλά και βέβαιο σε όσους τουλάχιστον τον άκουσαν να διδάσκει πως σκόπευε να αφήσει πίσω του ζωντανή συνέχεια του δικού του έργου. Τη δόξα δεν την αναζήτησε σαν χρυσοθήρας για να την κλείσει σε θησαυροφυλάκιο. Λαχτάρησε και φρόντισε να γίνει χρυσάφι ο ίδιος. Να ορθώσει αγλαό το έσω του άγαλμα. Αυτό το άγαλμα που είναι και το ζητούμενο της παιδείας:

"Και θα φωτίζει με φως φυσικό, για να ιδρύει φυσικούς ανθρώπους, όταν με τη διδασκαλία του χτίζει το αληθινό μέσα στο παιδί, και γκρεμίζει το ψεύτικο." (ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, 17 - 18)

Ε, λοιπόν. Τελείως απλοϊκά θα πω (για να γίνει και κατανοητό) πως στη ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ αυτό που διαβάζει ο δάσκαλος είναι οι οδηγίες χρήσης της μηχανής του φωτός που επινόησε ο Δημήτρης Λιαντίνης. Το "προσπέκτους" της παιδαγωγικής του και του έργου του, στη φραγκολεβαντίνικη γλώσσα της εποχής μας.

Και για τον ίδιο λόγο ετούτο το ολιγοσέλιδο βιβλιαράκι, το άσημο και καταφρονεμένο, αποκτά μια ακόμη καίρια σημασία. Γίνεται ο κριτής και το τεστ αξιολόγησης της πορείας και του Δημήτρη Λιαντίνη. Με προϋπόθεση απαράβατη να έχει πριν κανείς μελετήσει όλο το έργο του, γραπτό και ζωής. Και με ερώτημα προς διερεύνηση το αν ο Λιαντίνης εφάρμοσε ο ίδιος τις διδακτικές οδηγίες και μεθόδους που παρέδωσε στους μαθητές του.

Έως ότου η προϋπόθεση γίνει πράξη, ανοιχτό μένει και το ερώτημα. Αλλά για να οριστούν οι συντεταγμένες της διερεύνησης είναι εκ των ων ουκ άνευ η εξαρχής προσεκτική μελέτη του εγχειριδίου της ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ. Ειδεμή, μελετάς τα άλλα βιβλία του και αγνοείς το σκοπό που γραφτήκαν.

Σχετικά Άρθρα:

1. Τα βιβλία του Λιαντίνη
2. Λιαντίνης και θάνατος (θέμα στο φόρουμ HOMA EDUCANDUS που αναλύει την παιδαγωγική διάσταση της σχέσης του Λιαντίνη με το θάνατο)